Rolnicze święto «Orach toju» w obrzędowości Karaimów Wileńszczyzny okresu międzywojennego

Mariusz Pawelec

lip3012@gmail.com
Badacz niezależny (Opole) (Pologne)
https://orcid.org/0000-0002-6936-3470

Résumé

Artykuł przedstawia karaimskie święto rolnicze zwane Orach toju. Obchodzono go jesienią w Trokach na Wileńszczyźnie w latach 1929-1939. Autor omówił jego pochodzenie, nazwę oraz przebieg uroczystości. Wykorzystano dostępne źródła archiwalne: relacje, korespondencję i zdjęcia. Święto przerwała II wojna światowa i nacjonalizacja pól karaimskich w Trokach. Mimo to Orach toju, świeckie dożynki, wpisały się w kulturę karaimską.


Mots-clés :

święto rolnicze Orach toju, obrzędy Karaimów, Troki, Międzywojnie

Références

Źródła Google Scholar

Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie (BLAN), F. 143-241, F. 143-1248, F. 301-354, F. 301-407. Google Scholar

Biblioteka Narodowa w Warszawie (BN), DŻS XII 8b/p.87/14. Google Scholar

Trockie Muzeum Historyczne w Trokach (TIM), K 809, K 1326, 2221. Google Scholar

Archiwum Związku Karaimów Polskich. Google Scholar

Bibliografia Google Scholar

Abkowicz, Mariola, Sulimowicz, Anna, Jak powstał projekt „Orach Toju 2013”, „Awazymyz”, nr 4 (41), 2013, s. 12–16. Google Scholar

Abkowicz, Mariola, Sulimowicz, Anna, Karaimi w Niepodległej, „Awazymyz”, nr 1 (58), 2018, s. 24–27. Google Scholar

[Babadžan, Aleksandr A.], Kalendar’ karaimov-tûrkov. Prazdniki i pamâtnye daty, „Karaimskie vesti”, nr 1 (82), 2008, s. 8. Google Scholar

Baraš, Â[kov] I., Kefeli, V[alentin] I., Šamaš, S[ergej] Â. Kratkaâ istoriâ krymskih karaimov, [w:] Karaimy, Materialy k serii «Narody i kul’tury», vyp. XIV, kn. 1, Moskva 1993, s. 9–31. Google Scholar

Borawski, Piotr, Zwyczaje i obrzędy religijne Karaimów litewskich, „Acta Baltico-Slavica”, t. XIX, 1990, s. 265–295. Google Scholar

Čepienė Irena, Historia litewskiej kultury etnicznej, tłum. Mieczysław Jackiewicz, Kaunas 2000. Google Scholar

Czerniak, Grażyna, Czas przejścia. Wybrane letnie i jesienne obyczaje Litwinów i Żmudzinów, [w:] Transformacja środowiska międzynarodowego i jego wielowymiarowość, t. I, red. Roman Kordoński [et al.], Lwów – Olsztyn 2016. Google Scholar

Čoref, Mihal Â., Krymskie karaimy. Èlementy âzyčestva, [w:] Bogi Tavridy. Istoriâ religij narodov Kryma, red. Anatolij S. Glušak, Pavel I. Artûh, Sevastopol’ 1997, s. 220–228. Google Scholar

Čypčychlej učma Trochka. Lietuva karajlarnyn jyrlary / Į Trakus paukščiu plasnosiu. Lietuvos karaimų poezija, ed. Karina Firkavičiūtė, Vilnius 1997. Google Scholar

Delegacja ludności karaimskiej u p. wojewody, „Kurjer Wileński”, 1929, nr 210, s. 3. Google Scholar

Depesza karaimów trockich do wojewody wileńskiego, „Kurjer Wileński”, 1929, nr 212, s. 3. Google Scholar

Dubiński, Aleksander, Karaimska Wystawa Etnograficzna w Trokach, [w:] idem, Caraimica. Prace karaimoznawcze, red. Tadeusz Majda, Warszawa 1994, s. 265–268. Prymarnie tekst wydany w: „Muzealnictwo”, nr 33, 1990, s. 73–77. Google Scholar

Dubiński, Aleksander, Szymona Firkowicza twórczość literacka w języku karaimskim, [w:] idem, Caraimica. Prace karaimoznawcze, red. Tadeusz Majda, Warszawa 1994, s. 201–210. Tekst prymarnie ukazał się po rosyjsku: „Vil’niûs” 1993, nr 8, s. 126–133, po polsku: „Przegląd Orientalistyczny”, nr 3–4 (167–168), 1993, s. 204–210. Google Scholar

Dubiński, Aleksander, Z życia Karaimów trockich w okresie międzywojennym, [w:] Karaimi (materiały z sesji naukowej), red. Aleksander Dubiński, Eugeniusz Śliwka, Pieniężno 1987, s. 30–40. Google Scholar

Dubiński, Aleksander, Życie społeczne i kulturalne Karaimów na Wileńszczyźnie lat międzywojennych, [w:] idem, Caraimica. Prace karaimoznawcze, red. Tadeusz Majda, Warszawa 1994, s. 249–256. Prymarnie tekst ogłoszony [w:] Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur, red. Elżbieta Feliksiak [et al.], t. I, Białystok 1992, s. 329–342. Google Scholar

Firkowicz, Szymon, O Karaimach w Polsce, Troki 1938. Google Scholar

Firkowicz, Szymon, Orach toju oraz polski przekład Anny Sulimowicz, „Awazymyz”, nr 3 (32), 2011, s. 3. Google Scholar

F., S. [Firkowicz, Szymon], Troki. Orach Toju, „Myśl Karaimska”, t. XII, 1937–1938, z. 12, s. 149. Google Scholar

Gimbatova, Madina B., Duhovnaâ kul’tura nogajcev v XIX – načale XX v., Mahačkala 2005. Google Scholar

Gloger, Zygmunt, Encyklopedja staropolska ilustrowana, t. IV, Warszawa 1903. Google Scholar

Hafuz, Mark È., Karaimy. Istoriko-ètnografičeskie očerki, Materialy k serii «Narody i kul’tury», vyp. XIV, kn. 4, Moskva 1993. Google Scholar

(J.) [Jakubowski, Józef], U Karaimów w Trokach, „Młody Krajoznawca Śląski”, nr 12, 1935, s. 14–17. Google Scholar

(J.) [Jakubowski, Józef], Z obrzędów i obyczajów karaimskich, „Młody Krajoznawca Śląski”, nr 24, 1937, s. 22–23. Google Scholar

Karaimsko-russko-pol’skij slovar’ / Słownik karaimsko-rosyjsko-polski, ed. Nikołaj A. Baskakow, Seraja M. Szapszał, Ananiasz Zajączkowski, Moskwa 1974. Google Scholar

Karaimy [w:] Krym. Socvetie nacional’nyh kul’tur: tradicii, obyčai, prazdniki, obrâdy, ed. Nina V. Malyševa, Nina N. Voloŝuk, kn. 2, Simferopol’ 2003, s. 5–51. Google Scholar

Karaj dińliliarniń jalbarmach jergialiari. vol. II: Ochumach üčiuń adiet’ vahdalarynda, ed. Mykolas Firkovičius, Vilnius 1999. Google Scholar

Karaj jyrlary. Sbornik poèzii litovskih karaimov / Karaj jyrlary. Lietuvos karaimų poezijos rinktinė, ed. Mihail I. Firkovič, Vil’niûs 1989. Google Scholar

Kerejtov, R[amazan]. H., Narodnyj kalendar’ i kalendarnaâ obrâdnost’ nogajcev, [w:] Kalendar’ i kalenarnaâ obrâdnost’ narodov Karačaevo-Čerkesii, red. Veniamin P. Kobyčev [et al.], Čerkessk 1989. Google Scholar

Kobeckajte, Galina, Karaimy: byt’ i ostat’sâ, „Vil’niûs” 1990, nr 4, s. 103–112. Google Scholar

Kobeckaitė, Halina, Teatralizuotas vaidinimas, „Trakų žemė”, nr z 3.01.2014 r., wersja online: http://www.traku-zeme.lt/teatralizuotas-vaidinimas/ [dostęp: 17.08.2017]. Google Scholar

Kowalski, Tadeusz, Karaimische Texte im Dialekt von Troki, Kraków 1929. Google Scholar

Krywko, Jan, O ogórku trockim. Nieco z historji uprawy ogórka w Trokach, „Tygodnik Rolniczy”, nr 33/34, 1926, s. 355–358; nr 35/36, s. 374–377, nr 37/38, s. 408–409. Toż samo jako osobna uzupełniona odbitka Wilno 1926. Google Scholar

Kulwieć, [Eugeniusz], Troki: przewodnik, Wilno 1939. Google Scholar

Lavrinovičûs, Markas, Avaldan kieliasigia. Iz dalëkogo prošlogo v buduŝee, Trakaj 2011. Google Scholar

Lietuvos karaimų poezijos rinktinė „Karaj jyrlary” / Sbornik poèzii litovskih karaimov „Karaj jyrlary”, ed. Mihail I. Firkovič, Vil’niûs 1989. Google Scholar

L-y, M., Wśród przywiązanych do Rzplitej karaimów, „Kurjer Bydgoski”, nr 199, 1933, s. 5. Google Scholar

Miśkiewicz, Ali, Tatarzy polscy, 1918–1939. Życie społeczno-kulturalne i religijne, Warszawa 1990. Google Scholar

Musaev, Kenesbaj M., Leksika tûrskih âzykov v sravnitel’nom osveŝenii. Zapadnokypčakskaâ grupa, Moskva 1975. Google Scholar

Opyt slovarâ tûrskih narečij / Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte, ed. Wilhelm. Radloff, t. I, cz. 2, Sankt-Peterburg 1893. Google Scholar

Ovezov, Džan Mamed, Naselenie doliny Čandyra i srednego tečeniâ Sumbara, Ašhabad 1976. Google Scholar

Pawelec, Mariusz, Obraz karaimskich Trok na łamach „Młodego Krajoznawcy Śląskiego”, „Awazymyz”, nr 4 (53), 2016, s. 14–17. Google Scholar

(PAT), Delegacja ludności karaimskiej u woj. Raczkiewicza, „Hasło Łódzkie”, 1929, nr 252, s. 1. Google Scholar

Pełczyński, Grzegorz, Karaimi polscy, Poznań 2004. Google Scholar

Pełczyński, Grzegorz, Karaimskie święta, „W Drodze”, nr 9 (181), 1988, s. 75–79. Google Scholar

Piątkowski, M., Karaimszczyzna w oczach Żyda. (Reportaż z Trok), „Nasza Opinja”, 1936, nr 64 (191), s. 6–7. Google Scholar

Pilecki, Szymon, Bogusław i Kamila Firkowiczowie i ich potomkowie, „Almanach Karaimski”, nr [1] 2007, s. 85–100. Google Scholar

Pilecki, Szymon, Chłopiec z Leśnik. Dziennik z lat 1939–1945, [Wrocław] 2009. Google Scholar

Pilecki, Szymon, Karaimskie życie społeczne i religijne okresu międzywojennego, czas wojny, decyzje o przyjeździe do Polski, [w:] Karaimi, red. Beata Machul-Telus, Warszawa 2012, s. 34–52. Google Scholar

Pileckij, Šimon, Tradicionnye karaimskie prazdniki v Trakae v gody Vtoroj Mirovoj vojny, [w:] Krymskie karaimy. Istoričeskaâ territoriâ. Ètnokul’tura, red. Ûrij A. Polkanov, Simferopol’ 2005, s. 51–55. Google Scholar

Polkanov, A[leksandr] I., Krymskie karaimy, [Bahčisaraj] 1994. Google Scholar

Regulacje hipotek, [w:] Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości, nr 82, Warszawa 1937, s. 10–14. Google Scholar

Sarač, Mihail S., Religiâ krymskich karaev (karaimov) ot šamanizma do filosofsko-religioznogo učeniâ Anana Ben Davida, [w:] Karaimskaâ narodnaâ èncyklopediâ, t. II: Vera i religiâ, red. Mihail S. Sarač, Pariž 1996, s. 11–27. Google Scholar

Seraya Szapszal’s Karaim collection, ed. Žygintas Būčys, Vilnius 2003. Google Scholar

Sigaeva, Galina V., Krymskie karaimy v Trakaj. Iz arhiva M. F. Slinkina, [w:] Sbornik dokladov konferencii „Slinkinskie čteniâ” pamâti professora M. F. Slinkina, red. Sergej S. Ŝevelev, Denis V. Dorofeev, Simferopol’ 2013, s. 47–50. Google Scholar

Słownictwo karaimskie. Karaimsko-polsko-niemiecki słownik / Westkaraimische Sprache. Karaimisch-polnisch-deutsches Wörterbuch, ed. Aleksander Mardkowicz, Łuck 1935. Google Scholar

Sykała, Janusz, Z państwa Chazarów na Wybrzeże Gdańskie (Karaimi – geneza i doktryna), „Rocznik Gdański” 1985, z. 1, s. 207–221. Google Scholar

Sz-n, S. [Szyszman, Szymon], Życie karaimskie w Polsce, „Myśl Karaimska”, t. II, 1929, z. 2, s. 41–42. Google Scholar

Šajtan, I[gor]., Prazdnovanie Orax-Toû v Simferopole, „Karaimskie vesti”, nr 33, 1997, s. 2. Google Scholar

Šajtanov, S[ergej]. I., Sukkot ili Orax toû?, „Izvestiâ Duhovnogo Upravleniâ karaimov Respubliki Krym” 29 (38), 2018, s. 11–13. Google Scholar

Šaknys, Žilvytis, Karaimų kalendorinės šventės valstybinių švenčių aspektu, „Lietuvos etnologija”, nr 15 (24), 2015, s. 99–128. Google Scholar

Šaknys, Žilvytis, Problemy funkcionirovaniâ tradicionnyh prazdnikov v sovremennom mnogonacinal’nom gorode, [w:] Prazdniki i obrâdy v Uralo-Povolže: tradicii i novacii v sovremennoj kul’ture, otv. red. E[katerina]. A. Âgafova, Samara 2016, s. 12–17. Google Scholar

Szapszał, Hadży Seraja, Przeszłość i teraźniejszość Karaimów, „Wiedza i Życie”, 1934, nr 3, s. 213–224. Google Scholar

[Tiriâki, Viktor Z.], Orak’’ Toû. Prazdnik urožaâ, Evpatoria 2006. Google Scholar

Tiriâki, Viktor Z., Pavlenkova, Nadežda V., Tradicionnye izdeliâ iz teksta u krymskih karaimov, [w:] Hleb v narodnoj kul’ture, Moskva 2004, s. 323–341. Google Scholar

Tochtermann, Jan Jerzy, Troki, zarys antropogeograficzny, Wilno 1935. Google Scholar

Tokarczyk, Andrzej, Karaimizm. Saga polskich Karaimów, Warszawa 2006. Google Scholar

Tokarczyk, Andrzej, The Smallest Miniority, „Poland”, 1984, nr 1, s. 34, 56. Google Scholar

Witort, Jan, Zarysy prawa zwyczajowego ludu litewskiego, Lwów 1898. Prymarnie opublikowane w częściach na łamach czasopisma „Lud” 1897–1898. Google Scholar

Wróblewska, Urszula, Działalność kulturalno-oświatowa Karaimów w Drugiej Rzeczypospolitej, Białystok 2015. Google Scholar

Z pobytu Pana Ministra Rolnictwa na Wileńszczyźnie, „Tygodnik Rolniczy”, nr 35/36, 1930, s. 491–494. Google Scholar

Zefir [Firkowicz, Zarach], Tienry siuwiarynia bołuszad, „Dostu Karajnyn”, t. II, 1932, s. 11–13. Google Scholar

Znamierowska-Prüfferowa, Maria, Materiały dotyczące obrzędowości Karaimów Wileńszczyzny, „Etnografia polska”, t. III, 1960, s. 426–432. Google Scholar

Życie karaimskie w Polsce. Troki, „Myśl Karaimska”, t. X, 1932–1934, z. 10, s. 117. Google Scholar


Publiée
2020-12-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Pawelec, M. (2020). Rolnicze święto «Orach toju» w obrzędowości Karaimów Wileńszczyzny okresu międzywojennego. Karaim Almanac, 9, 115–147. https://doi.org/10.33229/ak.2020.9.3

Authors

Mariusz Pawelec 
lip3012@gmail.com
Badacz niezależny (Opole) Pologne
https://orcid.org/0000-0002-6936-3470

Doktor nauk humanistycznych, badacz kultury religijnej, edytor materiałów źródłowych do dziejów stosunków wyznaniowych w epoce nowożytnej. Członek Polskiego Towarzystwa Badań Reformacji oraz międzynarodowej Komisji do Badań nad Reformacją w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej przy Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, redaktor rocznika „Almanach Karaimski”, autor (bądź współautor) siedmiu publikacji książkowych oraz szeregu artykułów i opracowań.



Statistics

Abstract views: 163
PDF downloads: 100


Licence

Autorzy

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.

Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.

Użytkownicy

Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:

  • uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
  • bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w  oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.

Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.

Inne

Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.


Articles les plus lus par le même auteur ou la même autrice