Thaddeus Czacki’s encounters with the Karaims
Mariusz Pawelec
lip3012@gmail.comUniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Społecznych (Poland)
Abstract
The first scholar to research the Karaim community in Eastern Europe was Count Thaddeus Czacki (1765–1813). Initially, in his capacity as a member of the government commission in the First Republic of Poland, he dealt with the issue of taxes levied on the Karaim population. In 1788 he advocated their exemption from the poll tax. It may have been he himself who was behind the Karaim petition from Lutsk written in 1790 and addressed to the Polish parliament. This appeal called for a separate tax arrangement for Karaims distinct from that for the Jews. After the collapse of the Polish state, Czacki remained a spokesperson for the interests of the Polish Karaims in the Russian Empire. Evidence of this is a letter sent to him in 1807 by the Karaims of Lutsk. Count Czacki became a member of the committee for the solution of Jewish affairs established by Tsar Alexander I. It is in this context that we should read his essays on Jews and Karaims, published in Vilnius in 1807 and translated into Russian. Thanks to his endeavours, he can justly be called the father of Karaim studies.
Keywords:
Thaddeus Czacki, First Republic of Poland, Russia, Karaims, Karaim studiesReferences
References
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (BCzart.), sygn. 1181, 1182, 1183, 2855. Google Scholar
Astren, Fred, Karaite historiography and historical consciousness, [w:] Karaite Judaism. A Guide to its history and literary sources, ed. Meira Polliack, Leiden 2003, s. 25–69. Google Scholar
Bałaban, Majer, Studja historyczne, Warszawa 1927. Google Scholar
Beršadskij, Sergej, Litovskіe evrei. Istoriâ ih ûridičeskago i obŝestvennago položeniâ v Litve ot Vitovta do Lûblinskoj unii, 1388–1569, S.-Peterburg 1883. Google Scholar
Biblioteka Stanisława Augusta na Zamku Warszawskim. Dokumenty, wyd. Jadwiga Rudnicka, „Archiwum Literackie”, t. XXVI, Wrocław 1988. Google Scholar
Bulkina, Inna, «Izvestnaâ famil’â». Pol’skij patriot graf Faddej Čackij, „Studia Russica Helsingiensia et Tartuensia”, vol. XII, Tartu 2011, s. 250–264. Google Scholar
[Čackij, Tadeuš], Issledovanie o evreâh karaitah, „Severnyj arhiv”, č. XXVI, 1827, nr 6, s. 97–111. Google Scholar
Chmielowski, Piotr, Tadeusz Czacki. Jego życie i działalność wychowawcza, Petersburg 1898. Google Scholar
Cybulski, Radosław, Józef Zawadzki – księgarz, drukarz, wydawca, Wrocław 1972. Google Scholar
Czacki, Tadeusz, Listy do Gotfryd[a] Ernesta Grodka, tłum. i wyd. Zygmunt Węclewski, „Przewodnik Naukowy i Literacki” (dodatek do „Gazety Lwowskiej”), IV, 1876, nr 11, s. 1116–1137. Google Scholar
Czacki, Tadeusz, List do Karamzina, wyd. Jan Wierzbicki, „Athenaeum”, 1847, nr 5, s. 193–196. Google Scholar
Czacki, Tadeusz, O Karaitach, [w:] Pomniki historyi i literatury polskiej, wyd. Michał Wiszniewski, t. II, Kraków 1835, s. 127–146. Google Scholar
Czacki, Tadeusz, O Litewskich i Polskich prawach, o ich duchu, źrzódłach, związku i o rzeczach zawartych w pierwszem Statucie dla Litwy 1529 Roku wydanem, t. II, Warszawa 1801. Google Scholar
Czacki, Tadeusz, Rozprawa o Karaitach, [w:] Rosprawa o Żydach, Wilno 1807, s. 247–272. Google Scholar
Danowska, Ewa, Poglądy Tadeusza Czackiego na kwestię żydowską, [w:] Żydzi w Małopolsce. Studia z dziejów osadnictwa i życia społecznego, red. Feliks Kiryk, Przemyśl 1991, s. 159–164. Google Scholar
Danowska, Ewa, Tadeusz Czacki 1764–1813. Na pograniczu epok i ziem, Kraków 2006. Google Scholar
Dorn, Bernhard, Rost, Reinhold, Catalogue des manuscripts et xylographes orientaux de la Bibliothèque Impériale Publique de St. Pétersbourg, St. Pétersbourg 1852. Google Scholar
Dubiński, Aleksander, Włodzimierz Zajączkowski in memoriam, „Przegląd Orientalistyczny”, nr 1-4, 1983, s. 183–187. Google Scholar
Eisenbach, Artur, Emancypacja Żydów na ziemiach polskich 1785-1870 na tle europejskim, Warszawa 1988. Google Scholar
Gąsiorowski, Stefan, Karaimi w Koronie i na Litwie w XV-XVIII wieku, Kraków – Budapeszt 2008. Google Scholar
Grabski, Andrzej Feliks, Oświeceniowy antenat pozytywistów – Tadeusz Czacki jako historyk, [w:] idem, Orientacje polskiej myśli historycznej. Studia i rozważania, Warszawa 1972, s. 54–103. Google Scholar
Jakubowski, Ireneusz, Tadeusza Czackiego "Rozprawa o Żydach" a prawo rzymskie, „Studia Prawno-Ekonomiczne”, t. LXXII, 2005, s. 9–20. Google Scholar
Kaczkowski, Karol, Szkoła Krzemieniecka i Tadeusz Czacki, [w:] idem, Wspomnienia 1808-1831, wyd. Tadeusz Oksza Orzechowski, t. I, Lwów 1876, s. 1–54. Google Scholar
Knot, Antoni, Czacki Tadeusz (1765–1813), [w:] Polski słownik biograficzny, red. Władysław Konopczyński, t. IV, Kraków 1938, s. 144–146. Google Scholar
Kołłątaj, Hugo, Korrespondencya listowna z Tadeuszem Czackim, wyd. Ferdynand Kojsiewicz, t. I-III, Kraków 1844. Google Scholar
Korzon, Tadeusz, Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764-1794). Badania historyczne ze stanowiska ekonomicznego i administracyjnego, t. I-VI, wyd. 2, Kraków – Warszawa 1897-1898. Google Scholar
Kraszewski, Józef Ignacy, Pierwsze prace Tadeusza Czackiego S[tarosty]. N[owogrodzkiego]., „Athenaeum”, t. II, 1846, s. 5–66. Google Scholar
Kraushar, Aleksander, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800-1832, t. I-IV, Kraków – Warszawa 1900-1906. Google Scholar
Langier, Cecylia, Tadeusz Czacki jako historyk, „Prace Naukowe WSP w Częstochowie”. Pedagogika, t. 8/10, 1999-2001, s. 145–157. Google Scholar
Langier, Cecylia, Tadeusz Czacki. Pisarz, patriota, działacz oświatowy, Częstochowa 2007. Google Scholar
Lelewel, Joachim, Listy. Oddział pierwszy: Listy do rodzeństwa pisane, t. I-II, Poznań 1878-1879. Google Scholar
Lelewel, Joachim, Przygody w poszukiwaniach i badaniu rzeczy narodowych polskich, [w:] idem, Polska dzieje i rzeczy jej, t. I, Poznań 1858, s. I–C. Google Scholar
Lelewel, Joachim, Sprawa żydowska w r. 1859, w liście do Ludwika Merzbacha rozważana, Poznań 1860. Google Scholar
Maciejowski, Wacław Aleksander, Żydzi w Polsce, na Rusi i Litwie […], Warszawa 1878. Google Scholar
Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego, t. VI, oprac. Artur Eisenbach [et al.], Wrocław – Warszawa – Kraków 1969. Google Scholar
Materjały do dziejów literatury i oświaty na Litwie i Rusi: Z archiwum drukarni i księgarni Józefa Zawadzkiego z lat 1805-1865, wyd. Tadeusz Turkowski, t. 1, Wilno 1935. Google Scholar
Melamed, Efim, Porickij bibliofil, „Al’manah bibliofila”, vyp. V, Moskva 1978, s. 115–126. Google Scholar
Mężyński, Kazimierz, K. C. Mrongowiusz jako kandydat na profesora gramatyki języków słowiańskich w Gimnazjum Krzemienieckim, „Rocznik Gdański”, t. XXI, 1962, s. 53–112. Google Scholar
Mindlin, Aleksandr, Deâtel’nost’ komitetov, komissij i soveŝanij po evrejskim reformam v Rossii v XIX – načale XX veka, „Voprosy istorii”, 2000, nr 8, s. 43–61. Google Scholar
Mindlin, Aleksandr, Gosudarstvennye, političeskie i obŝestvennye deâteli Rossijskoj imperii v sud’bah evreev, 1762-1917. Spravočnik personalij, Sankt-Peterburg 2007. Google Scholar
Mirga, Andrzej, Czacki a Cyganie, [w:] Rozprawki Tadeusza Czackiego, red. Sławomir Staszak, Oświęcim 1992, s. 9–20. Google Scholar
Neubauer, Adolf, Aus der Petersburger Bibliothek. Beiträge und Documente zur Geschichte des Karäerthums und der karäischen Literatur, Leipzig 1866. Google Scholar
Nowak, Andrzej, Jan Potocki, Mikołaj Karamzin, Tadeusz Czacki, Joachim Lelewel. Refleksje nad politycznym i ideowym kontekstem polsko-rosyjskiej współpracy naukowej w pierwszej ćwierci XIX wieku, [w:] idem, Od imperium do imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Kraków 2004, s. 147–166. Google Scholar
Osiński, Alojzy, O życiu i pismach Tadeusza Czackiego, Krzemieniec 1816. Google Scholar
Pawelec, Mariusz, Obecność tematyki karaimskiej w kulturze i nauce polskiej, [w:] Karaimi, red. Beata Machul-Telus, Warszawa 2012, s. 92–118. Google Scholar
Pezda, Janusz, Volumen hoc deest. Volumen hoc desideratur. O brakach w zasobie rękopisów Biblioteki Książąt Czartoryskich, „Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria Nowa”, t. IV, 2011, s. 115–167. Google Scholar
Reychman, Jan, Orient w kulturze polskiego Oświecenia, Wrocław 1964. Google Scholar
Smoleński, Władysław, Stan i sprawa Żydów polskich w XVIII wieku, Warszawa 1876. Google Scholar
Smoleński, Władysław, Z dziejów wewnętrznych Polski za Stanisława Augusta, [w:] idem, Pisma historyczne, t. III, Kraków 1901. Google Scholar
Smoliński, Tadeusz, Karaimi i bożnica ich w Łucku (cz. 6), „Ziemia”, 1912, nr 8, s. 116–119. Google Scholar
Syrokomla, Władysław, Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna, t. I-II, Wilno 1857-1860. Google Scholar
Szyszman, Simon, Lettres de Jan Wandorph (XVIIe siècle), „Bulletin d’études karaïtes”, vol. I, 1983, s. 87–88. Google Scholar
Szyszman, Simon, Où la conversion du roi Khazar Bulan a-t-elle eu lieu?, [w:] Hommages á Andrè Dupon-Sommer, eds. André Caquot, Marc Philolenko, Paris 1971, s. 523–538. Google Scholar
Tyszkiewicz, Jan, Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII-XVII w., Warszawa 1989. Google Scholar
Witkowski, Rafał, Odezwa Karaimów łuckich w czasach reform Sejmu Wielkiego, „Almanach Karaimski”, nr 1, 2007, s. 53–58. Google Scholar
Wolf, Johann Christoph, Notitia Karaeorum, ex Mardochaei, Karaei recentioris, tractatu haurienda […], Hamburgi et Lipsiae 1714. Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz, Karaims in Poland. History, language, folklore, science, Warsaw – La Haye – Paris 1961. Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz, Listy do Aleksandra Mardkowicza, „Almanach Karaimski”, nr 2, 2013, s. Google Scholar
Zajączkowski, Włodzimierz, Z dziejów gminy karaimskiej w Łucku, „Myśl Karaimska”, z. 12, 1938, s. 109–110. Google Scholar
Zelenčuk, Valentin Stepanovič, Naselenie Bessarabii i Podnestrov’â v XIX v., Kišinev 1979. Google Scholar
Ziółek, Jan, Sprawa Żydów na Sejmie Czteroletnim, „Teka Komisji Historycznej PAN Oddział w Lublinie”, t. VI, 2009, s. 9–15. Google Scholar
Żukowski, Szymon, Profesor Uniwersytetu Wileńskiego. Korespondencja i materiały z nim związane ze zbiorów Działu Dokumentacji Muzeum Narodowego w Warszawie, zebr. i oprac. Kazimiera Żukowska, „Przegląd Wschodni”, t. VII, 2001, s. 517–548. Google Scholar
Authors
Mariusz Paweleclip3012@gmail.com
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Społecznych Poland
Doktor nauk humanistycznych, badacz kultury religijnej, edytor materiałów źródłowych do dziejów stosunków wyznaniowych w epoce nowożytnej. Pracownik dydaktyczny Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. Członek Polskiego Towarzystwa Badań Reformacji oraz międzynarodowej Komisji do Badań nad Reformacją w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej przy Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, redaktor rocznika „Almanach Karaimski”, autor (bądź współautor) siedmiu publikacji książkowych oraz szeregu artykułów i opracowań. Adres do korespondencji: lip3012@gmail.com.
Statistics
Abstract views: 153PDF downloads: 114
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in Karaim Almanac are required to complete, sign and return to the Editorial team’s office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of the texts published in Karaim Almanac grant Polish Karaim Association a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works that have been published in Karaim Almanac since 2018, under the following conditions:
▪ attribution – obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work) and the license itself.
▪ no derivatives – the work must be preserved in its original form. Without the author's consent, it is not possible to distribute the modified work in the form of translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2018.
Miscellaneous
Polish Karaim Association retains the property right as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).
Privacy statement
The names and email addresses published on this journal site will be used exclusively for the purposes declared by this journal and cannot be used for any other purpose or by any other party.
Most read articles by the same author(s)
- Mariusz Pawelec, The agricultural festival of Orach toju in the Karaim rituals of the Vilnius Region of the Interwar Period , Karaim Almanac: Vol. 9 (2020)
- Mariusz Pawelec, Aleksander Mardkowicz as the collector and the popularizer of Karaim folklore , Karaim Almanac: Vol. 8 (2019)
- Mariusz Pawelec, Listy do Wilna , Karaim Almanac: Vol. 2 (2013)
- Mariusz Pawelec, Selected sources for the history of the Karaim community in Halicz and its legal position in the Austrian Empire in the 19th century , Karaim Almanac: Vol. 10 (2021)
- Mariusz Pawelec, New details concerning the biography of Aleksander Mardkowicz (1875–1944) , Karaim Almanac: Vol. 4 (2015)
- Mariusz Pawelec, Muslim echoes of the visit of Hadji Seraya Shapshal to Yugoslavia in 1936 , Karaim Almanac: Vol. 5 (2016)
- Mariusz Pawelec, Petr Kaleta, Tajemné etnikum z Krymu. Osudy příslušníků karaimské emigrace do meziválečného Československa, Koniasch Latin Press, Praha 2015, ss. 423, il., mapy, indeks osobowy, ISBN 978-80-87773-28-4. , Karaim Almanac: Vol. 4 (2015)
- Mariusz Pawelec, Stefan Gąsiorowski, Zarach Zarachowicz i jego wyniesienie na urząd hazzana w Haliczu w 1929 r. Przyczynek do dziejów liturgii karaimskiej. „Kwartalnik Historii Żydów”, nr 4 (244) 2012, s. 573–581. , Karaim Almanac: Vol. 4 (2015)
- Mariusz Pawelec, The journalism of Aleksander Mardkowicz on the subject of notarial law. Collection of texts , Karaim Almanac: Vol. 7 (2018)
- Mariusz Pawelec, Listy Ananiasza Zajączkowskiego do Seraji Szapszała i Aleksandra Mardkowicza , Karaim Almanac: Vol. 2 (2013)