Karaimi w Wilnie do wybuchu I wojny światowej
Rekonesans badawczy
Stefan Gąsiorowski
s38kj@op.plUniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Judaistyki (Польща)
Анотація
Artykuł dotyczy dziejów społeczności karaimskiej w Wilnie od czasów zamierzchłych do wybuchu I wojny światowej, który to temat nie był dotychczas w kręgu zainteresowania nauki polskiej czy obcej. Nie można mówić o osadnictwie Karaimów w Wilnie w okresie średniowiecza czy czasach nowożytnych, ponieważ nastąpiło ono dopiero w XIX wieku, kiedy miasto to znalazło się pod zaborem rosyjskim. Do prężnie rozwijającej się stolicy Litwy przyciągała ich potrzeba lepszej edukacji i możliwości uzyskania dobrze płatnej pracy, a czasem wojskowy przydział. Docierali tam Karaimi głównie z pobliskich Trok i okolicznych wsi oraz z całego rosyjskiego imperium. Społeczność ta rozwijała się stopniowo i była coraz bardziej widoczna nie tylko w miejscowym wojskowym garnizonie, ale w także w szkołach, urzędach, na ulicach i targach miasta. Szybko pojawiła się również potrzeba wzniesienia własnego domu modlitwy i cmentarza, co udało się zrealizować dzięki przychylności władz miasta i wsparciu finansowym wszystkich gmin karaimskich w Rosji. Jednak własną niezależną gminę wileńscy Karaimi utworzyli dopiero w latach 20. XX wieku.
Ключові слова:
Wilno, osadnictwo, zabór rosyjski, wojsko, cmentarz, dom modlitwy, KaraimiПосилання
Посилання
Abkowicz Refaeł [Rafał], Sany hazzanłarynyn Trok dzymatnyn [Wykaz hazzanów gminy trockiej], „Karaj Awazy”, Z. 10: 1936. Google Scholar
E. K., Kienesa Karaimska w Wilnie. (Z powodu rocznicy poświęcenia), „Myśl Karaimska”, R. 1: 1924 z. 1. Google Scholar
O żydach Karaimach, „Bibliotek Warszawska”, 1844 t. 2. Google Scholar
B. K. Hronika tekuŝej žizni. Vil’na, „Karaimskoe Slovo”, 1913 nr 5., s.22. Google Scholar
Blagočestivye brat’â Karaimy! „Karaimskaâ Žizn’” t. 7:1911, s. 91. Google Scholar
Zet’ A., Hronika tekuŝej žizni. Toržestvo zakladki kenesa v’ Vilnie, „Karaimskaâ Žizn” T. 5/6: 1911, 121-125. Google Scholar
Karaimskaâ deputaciâ v’ S.-Peterburg” Караимская депутація въ С.-Петербургъ, „Karaimskoe Slovo”, 1913 nr 1, s. 7. Google Scholar
Material dlâ geografii i statistiki Posii, sobrannye oficerami generalnogo štaba. Vilenskaâ guberniâ, sostavil’ generalnogo štaba kapitan A. Koreva, Sankt Peterburg 1861. Google Scholar
O. P. F. A. Maleckij Ф. А. Малецкій, „Karaimskoe Slovo”, 1913 nr 5, 9-12. Google Scholar
Raeckij Finiees, Раецкій Финеесь, Hronika tekuŝej žizni. Vybory trokskago gahama. „Karaimskaâ Žizn’” T. 3/4: 1911, s. 114-118. Google Scholar
S. Е., Hronika tekuŝej žizni. Vilna, „Karaimskoe Slovo”, 1914 t. 7/8, 23. Google Scholar
Serebrâkov M. V. Istoričeskij očerk stoletnego suŝestvovaniâ Vilenskoj 1-j gimnazii. 1830-1903. Č. 1. Vilna, 1903. (http://vilnius.penki.lt/1_gim.html (dostęp: 31 X 2018). Google Scholar
Sinani V. I. Hronika tekuŝej žizni. Vilno, „Karaimskaâ Žizn” T. 2: 1911, 96. Google Scholar
Sinani Veniamin, K” statistike karaimov (Po perepisi 1897 g.), „Karaimskaâ Žizn” T. 1: 1911, s. 31. Google Scholar
Hronika tekuŝej žizni. Vil’na, „Karaimskoe Slovo” 1914 T. 1; nr 6, 14. Google Scholar
Špakovskij A. I., Hronika tekuŝej žizni. Vil’na, „Karaimskoe Slovo”, 1913 no 1. Google Scholar
Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. T. 2: Literatura Ziemi Wileńskiej od XVI w. do 1945 r., oprac. Mieczysław Jackiewicz, Bydgoszcz 2004. Google Scholar
Gąsiorowski Stefan, Karaimi w Koronie i na Litwie w XV-XVIII wieku, Kraków-Budapeszt 2008. Google Scholar
Kizilov Mikhail, The Sons of Scripture. The Karaites in Poland and Lithuania in the Twentieth Century, Berlin-Munich-Boston 2015. Google Scholar
Kobeckaitė Halina Karaimi w Wilnie i Trokach, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, R. 47: 1993 nr 3/4. Google Scholar
Narbutt Teodor, Dawniejsza topografja Wilna, [w:] tegoż, Pomniejsze pisma historyczne szczegolnie do historyi Litwy odnoszące się, Wilno 1856. Google Scholar
Spector Shmuel, Karaites, [w:] Encyclopedia of the Holocaust, vol. 2, ed. in Chief Israel Gutman, New York-London 1990. Google Scholar
Walfish Barry Dov, Kizilov Mikhail, Bibliographia Karaitica. An Annotated Bibliography of Karaites and Karaism, Leiden-Boston 2011. Google Scholar
Zajączkowski Włodzimierz, Firkowicz Bogusław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Kraków 1948. Google Scholar
Zajončkovskis Michailas, Karaimai kariuomenėje. Karajlar javanlychta. Karaims on military service. Karaimi na żołnierce. Караимы в армии, Vilnius 2000. Google Scholar
Éncyklopedičeskij slovar’ F. A. Brokhauza i I. A. Efrona, Sankt Petersburg 1890-1907; http://www.vehi.net/brokgauz/ (dostęp: 19 XII 2018) Google Scholar
Glagolev V. S. Religiâ Karaimov. (Teoretiko-istoričeskij analiz), Moskva 1994. Google Scholar
Širâev E., Belarys’, Rus’ Belaâ, Černaâ i Litva v kartah,, Minsk 1991. Google Scholar
Špakovskij A. I., Hronika tekuŝej žizni. Pamâti S. S. Dubinskago, „Karaimskoe Slovo”, 1913 no 3/4, s. 17-18. Google Scholar
[Reklama], „Karaimskoe Slovo”, 1913 nr 5; nr 6. Google Scholar
[Reklama], „Karaimskoe Slovo”, 1914 nr 9/10. Google Scholar
##libcom.authors##
Stefan Gąsiorowskis38kj@op.pl
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Judaistyki Польща
##libcom.statistics##
Abstract views: 149PDF downloads: 93
Ліцензія
Авторське право (c) 2018 Almanach Karaimski
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.
Статті цього автора (авторів), які найбільше читають
- Stefan Gąsiorowski, Mgr Nadzieja Rojecka (1898-1986), botanik i fitopatolog , Almanach Karaimski: Том 10 (2021)
- Stefan Gąsiorowski, Zygmunt Abrahamowicz biografista. Współpraca krakowskiego turkologa z Polskim Słownikiem Biograficznym w latach 1957–1987 , Almanach Karaimski: Том 3 (2014)
- Stefan Gąsiorowski, Włodzimierz Zajączkowski biografista. Współpraca krakowskiego turkologa z Polskim Słownikiem Biograficznym w latach 1947-1976 , Almanach Karaimski: Том 6 (2017)
- Stefan Gąsiorowski, „Pragnę służyć Polsce”. Publiczne i okazjonalne wystąpienia hadżego Seraji Chana Szapszała, hachana Karaimów II Rzeczypospolitej z lat 1928-1936. Edycja źródłowa. , Almanach Karaimski: Том 12 (2023)
