Karaimi w Sejmie RP

Mariola Abkowicz

Abstrakt

Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych jest jednym z organów Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Do zakresu jej działania należą sprawy związane z utrzymaniem dziedzictwa kulturowego mniejszości narodowych, etnicznych i językowych oraz ochrony ich praw, a także realizacją zasady równego traktowania osób bez względu na ich pochodzenie etniczne i rasowe oraz narodowość¹. Podczas regularnych posiedzeń członkowie komisji – posłowie zapoznają się z problematyką poszczególnych społeczności, analizują akty prawne i raporty poświęcone realizacji przez Państwo Polskie zobowiązań wynikających z ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych i Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych. W dniu 16 marca br. odbyło się posiedzenie Komisji, które zostało poświęcone wyłącznie sprawom mniejszości karaimskiej. Było ono okazją do zaprezentowania naszej sytuacji i problemów, z jakimi się borykamy – okazją, dodajmy, w zasadzie pierwszą od 80 lat – w tym roku mija bowiem ósme dziesięciolecie od czasu, gdy Sejm zajmował się Karaimami. Wówczas, w 1936 r. miało to związek z przygotowaniem i uchwaleniem ustawy regulującej stosunek Państwa Polskiego do Karaimskiego Związku Religijnego. W Sejmie pojawili się wtedy przedstawiciele naszej społeczności – hachan Hadży Seraja Szapszał i Emil Kobecki, by uroczyście odebrać egzemplarz ustawy².

Teraz na posiedzeniu sejmowej komisji Karaimów reprezentowali przedstawiciele trzech organizacji – Związku Karaimów Polskich, Fundacji Karaimskie Dziedzictwo oraz Karaimskiego Związku Religijnego: Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Adam Dubiński, Aleksander Kobecki, Szymon Pilecki oraz Michał Kuliczenko i Michał Kobecki. W posiedzeniu wzięli również udział przedstawiciele Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji: dyrektor Józef Różański i naczelnik Dobiesław Rzemieniewski. Obecne były też Małgorzata Krasuska i Grażyna Płoszajska, radcy ministra w Departamencie Kształcenia Ogólnego Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Zgodnie z porządkiem obrad miały być przedstawione informacje Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na temat sytuacji i problemów mniejszości karaimskiej w Polsce oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na temat wspierania mniejszości karaimskiej w Polsce ze środków tego resortu. Przewodnicząca Komisji, posłanka Danuta Pietraszewska witając stałych członków komisji oraz zaproszone osoby, poinformowała jednak, że MKiDN nie przygotowało raportu i nie przysłało swego przedstawiciela.

Raport MSWiA zaprezentował dyrektor J. Różański, który w skrócie przedstawił aktualne położenie społeczności karaimskiej w Polsce, pozostawiając w ten sposób czas przedstawicielom samej mniejszości na opowiedzenie o tym, „co Karaimów najbardziej trapi, jakie mają osiągnięcia, z czego są zadowoleni, z czego nie”.

Obecną sytuację organizacyjną, kulturalno-społeczną i finansową społeczności przedstawili kolejno Mariola Abkowicz, Adam Dubiński, Anna Sulimowicz, Aleksander Kobecki i Szymon Pilecki. Krótki rys historyczny nakreśliła Mariola Abkowicz, podając aktualną liczebność Karaimów w Polsce i  informacje o aktualnej działalności społeczno-kulturalnej ZKP. Przedstawiła rodzaje realizowanych zadań, organizacje, z którymi ZKP współpracuje, a także źródła i wysokość pozyskiwanych na działalność środków. Wypowiedź jej uzupełnił i rozszerzył Adam Dubiński, wskazując na potrzeby lokalowe i kadrowe naszej społeczności, których zaspokojenie pozwoliłoby nam realizować projekty w sposób bardziej profesjonalny. Anna Sulimowicz poruszyła temat niezwykle ważny dla zachowania karaimskiego dziedzictwa materialnego i niematerialnego w Polsce i w Europie – konserwację rękopisów i starodruków. Ich zachowanie i udostępnianie do badań jest kwestią zasadniczą także w kontekście języka karaimskiego – w wielu wypadkach stanowią one unikatowe zabytki tego języka. A. Sulimowicz przedstawiła aktualny stan prac wykonywanych od roku 2012, kiedy to podjęto pierwsze zabiegi konserwatorskie, oraz palące potrzeby, które w tej kwestii wciąż istnieją. Niestety, konserwacja to zabieg bardzo kosztowny i bez wsparcia ze strony instytucji państwowych nie będziemy w stanie zapewnić naszemu dziedzictwu właściwej ochrony.

Aleksander Kobecki i Szymon Pilecki poruszyli niełatwe sprawy związane z karaimską demografią i poszukiwaniem sposobów na od-wrócenie niekorzystnych trendów. Jedną z takich możliwości byłoby umożliwienie Karaimom na Wschodzie, których przodkowie byli obywatelami Rzeczpospolitej, przyjazdu do kraju w oparciu o zapisy Ustawy o Karcie Polaka.

Nasze wypowiedzi można podsumować krótko: istnieje potrzeba większego wsparcia finansowego ze strony Państwa Polskiego dla społeczności karaimskiej, bo z naszej strony nie brakuje ani pomysłów, ani chęci do działania. Oczekujemy, że instytucje państwowe będą pomagać nam zintensyfikować działania na rzecz zachowania karaimskiego dziedzictwa, prowadzić aktywność edukacyjną i popularyzatorską skierowaną nie tylko do naszej społeczności, ale również do ogółu polskiego społeczeństwa, którego częścią – niewielką, lecz tym bardziej cenną – są od przeszło sześciu stuleci Karaimi.

Wszystkich zainteresowanych przebiegiem posiedzenia zachęcamy do zajrzenia na strony Sejmu, gdzie można przeczytać pełny zapis posiedzenia Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (nr 10)³ oraz obejrzeć transmisję z posiedzenia⁴.