Rękopis z archiwum Aleksandra Mardkowicza zawierający przysłowia i maksymy w północno-zachodnim dialekcie języka karaimskiego
Anna Sulimowicz-Keruth
anna.sulimowicz@uw.edu.plUniwersytet Warszawski, Wydział Orientalistyczny, Zakład Turkologii i Ludów Azji Środkowej (Pologne)
https://orcid.org/0000-0003-4560-8936
Résumé
W prywatnym archiwum Aleksandra Mardkowicza (1875–1944), łuckiego działacza społecznego, pisarza i wydawcy, znajduje się niewielki rękopis w północnozachodnim dialekcie języka karaimskiego. Zawiera on osiem przysłów oraz tekst o charakterze dydaktyczno-moralistycznym skopiowany z niezidentyfikowanego źródła. Rękopis został sporządzony prawdopodobnie w początkach lat 30. XX w. przez Rafała Grygulewicza (1905–1992), karaimskiego działacza młodzieżowego z Poniewieża (Panevežys). Artykuł zawiera edycję treści manuskryptu wraz z tłumaczeniem, słowniczkiem i facsimile. Dostarcza również informacji biograficznych o kopiście, jak też o okolicznościach powstania rękopisu.
Mots-clés :
dialekt północnozachodni języka karaimskiego, Karaimi w Poniewieżu, Aleksander Mardkowicz, Rafał Grygulewicz, przysłowia karaimskieRéférences
Références
Bohak, Gideon. 2013. Rabbanite magical texts in Karaite manuscripts. „Karaite Archives” 1: 17–34. Google Scholar
Dubiński, Aleksander. 1976. Poslovicy i pogovorki trakajskich karaimov. RO 38: 117–127. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas (ed.). 2000. Šelomonun Mašallary. Ankara. Google Scholar
Harviainen, Tapani. 1997. Three Hebrew Primers, the Pronunciation of Hebrew among the Karaims in the Crimea, and Shewa. W: E. Wardini (red.), Built on Solid Rock. Studies in Honour of Professor Ebbe Egede Knudsen on the Occasion of his 65th Birthday April 11th 1997. Oslo: 102–114. Google Scholar
Jankowski, Henryk. 2014. Two Karaim religious poems by Isaac ben Abraham Troki. „Karaite Archives” 2: 35–57. Google Scholar
Jaroszyńska, Irena. 2016. Z dziejów Karaimów północnolitewskich. „Awazymyz” 4 (53): 4–9. Google Scholar
KA 1932 = Karyndas jirakt — dzany juwukt. 1932. KA 2 (4): 27. Google Scholar
KA 1933a = Tirliginden Poniewież-dzymatnyn. KA 5: 17; Google Scholar
KA 1933b = Tirliginden Poniewież dzymatnyn. KA 6: 21–22 Google Scholar
Karaimsko-russko-pol’skij slovar’. Baskakov, N. A., Zajončkovskij, A., Šapšal, S. M. (red.). Moskva 1974. Google Scholar
Kowalski, Tadeusz. 1929. Karaimische Texte im Dialekt von Troki. (= Prace Komisji Orjentalistycznej Polskiej Akademji Umiejętności 11). Kraków. Google Scholar
Lasker, Daniel J. 2011. The Life and Works of Simhah Isaac Lutski – A Preliminary Intellectual Profile of an Eighteenth-Century Volhynian Karaite. W: Shapira, Dan D.Y., Lasker, Daniel J. (red.). Eastern European Karaites in the Last Generations, Jerusalem: 36–56. Google Scholar
Mann, Jacob. 1931. Texts and Studies in Jewish History and Literature. Volume II: Karaitica, New York [II wydanie: New York 1972]. Google Scholar
[Mardkowicz, Aleksander]. 1932. Biźnin „ata sezłerimiz”. W: Łuwachłar dert jiłha (5693–5696), Łuck: 17–19. [Przekład na j. polski: A. Mardkowicz. 2014. Słowa naszych przodków. Przeł. A. Sulimowicz. „Awazymyz” 1 (42): 15]. Google Scholar
[Mardkowicz, Aleksander]. 1933. „Azar azar – chudzura turar”. KA 6: 13. Google Scholar
[Mardkowicz, Aleksander]. 1935. Kart da kartajmahan sezłer. KA 8: 2–7. Google Scholar
Mardkowicz, Aleksander. 1935a. Karaj sez bitigi : Słownik karaimski. Karaimisches Wörterbuch. Łuck. Google Scholar
Mardkowicz, Aleksander. 1935b. Karaim, jego życie i zwyczaje w przysłowiach ludowych. Łuck. Google Scholar
[Mardkowicz, Aleksander]. 1936. Garść przysłowi karaimskich. KA 1936: 21a) Google Scholar
Mardkowicz (Kokizow), A., 1939. Okruchy ze stołu ojców: (Garść przysłów karaimskich), MK 12 (1937–1938). Google Scholar
MK 1936 = Z życia Karaimów w Polsce. 1936. MK 11 (1935–1936): 115. Google Scholar
Németh, Michał. 2010. North-Western and Eastern Karaim Features in a Manuscript Found in Łuck. W: Mańczak-Wohlfeld, E., Podolak, B. (red.). Studies on the Turkic word. A Festschrift for Professor St. Stachowski on the Occasion of His 80th birthday. Kraków: 75–94. Google Scholar
Németh, Michał. 2011. Unknown Lutsk Karaim Letters in Hebrew script (19th–20th Centuries). A Critical Edition (= Studia Turcologica Cracoviensia 12). Kraków. Google Scholar
Németh, Michał. 2012. A North-Western Karaim manuscript found in Lutsk. A case of dialect mingling?. SLUIC 129: 139–162. Google Scholar
Németh, Michał. 2013a. Karaim letters of Jehoszafat Kapłanowski. I. A critical edition. SLUIC 130: 237–257. Google Scholar
Németh, Michał. 2013b. Karaim letters of Jehoszafat Kapłanowski. II. Linguistic analysis. SLUIC 130: 259–276. Google Scholar
Németh, Michał. 2014a. An early North-Western Karaim Bible translation from 1720. Part 1. The Torah. „Karaite Archives” 2: 109–141. Google Scholar
Németh, Michał. 2014b. A historical phonology of western Karaim. Alveolars and front labials in the south-western dialect. SLUIC 131: 247–267. Google Scholar
Olach, Zsuzsanna. 2012. A Halich Karaim Bible Translation. Uppsala. Google Scholar
Olach, Zsuzsanna. 2016. Emergence of a New written Culture: The use of Hebrew script among the Krimchaks and the Karaim. „Acta Orientalia Vilnensia” 13: 61–78. Google Scholar
ON 1938 = Janhy hanhala da šarajat. 1938. „Onarmach” 2, artarych aj 5698 [marzec-kwiecień 1938]: 25–26. Google Scholar
Rudkowski, Sergiusz. 1931. Korutkan dżuwaherłer. KA 2: 19–20. Google Scholar
SO 2015 = Sentencje ojców. 2015. Przełożył Michał Friedman. Kraków. Google Scholar
Sulimowicz, Józef. 1968. Mistar i halicko-karaimskie surałar. „Roczniki Biblioteczne” 12: 37–49. Google Scholar
UBG = Uwspółcześniona Biblia Gdańska. https://www.bible.com/pl/versions/2149-ubg-uwspolczesniona-biblia-gdanska [dostęp: 22.07.2019] Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz. 1932. Sufiksy imienne i czasownikowe w języku zachodniokaraimskim (przyczynek do morfologji języków tureckich). Les suffixes nominaux et verbaux dans la langue des Karaïms occidentaux (contribution à la morphologie des langues turques). (= Prace Komisji Orjentalistycznej Polskiej Akademji Umiejętności 15). Kraków. Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz. 1934. Przekłady Trenów Jeremiasza w narzeczu trocko-karaimskiem. RO 8: 181–192. Google Scholar
Authors
Anna Sulimowicz-Keruthanna.sulimowicz@uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski, Wydział Orientalistyczny, Zakład Turkologii i Ludów Azji Środkowej Pologne
https://orcid.org/0000-0003-4560-8936
Doktor nauk teologicznych, adiunkt w Zakładzie Turkologii i Ludów Azji Środkowej Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz adiunkt Instytucie Językoznawstwa i Przekładoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Pełni funkcję sekretarza Związku Karaimów Polskich w RP i członka zarządu Fundacji Karaimskie Dziedzictwo, jest członkiem kolegiów redakcyjnych czasopism „Awazymyz” i „Almanach Karaimski”. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień dotyczących dziejów i kultury Karaimów, ze szczególnym uwzględnieniem karaimskich społeczności Łucka i Halicza. Jest autorką licznych publikacji z tego zakresu, a także przekładów z literatury karaimskiej. W ramach działalności dydaktycznej prowadzi zajęcia ze współczesnego języka tureckiego i klasycznej literatury tureckiej. Zajmuje się również działalnością translatorską – przełożyła na język polski m.in. powieści laureata literackiej nagrody Nobla, Orhana Pamuka.
Statistics
Abstract views: 140PDF downloads: 55
Licence
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.
Articles les plus lus par le même auteur ou la même autrice
- Anna Sulimowicz-Keruth, Dokument z 1824 roku z archiwum gminy karaimskiej w Łucku , Karaim Almanac: Vol. 9 (2020)
- Anna Sulimowicz-Keruth, Z prywatnego archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy z Poniewieża , Karaim Almanac: Vol. 10 (2021)
- Anna Sulimowicz-Keruth, Karaimi w publikacji Arkadija Tretiakowa Kupcy goroda Kieva , Karaim Almanac: Vol. 7 (2018)
- Anna Sulimowicz-Keruth, Z archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy Zaracha Zarachowicza , Karaim Almanac: Vol. 11 (2022)
