Z archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy Zaracha Zarachowicza
Abstrakt
Publikacja przedstawia w oryginale i w przekładzie na język polski treść 13 listów napisanych w latach 1933–1937 przez Zaracha Zarachowicza z Halicza do znanego działacza społecznego, pisarza i wydawcy, Aleksandra Mardkowicza z Łucka. Korespondencja ta rzuca światło na osobiste kontakty działaczy z Łucka i Halicza, dostarczając także informacji, aczkolwiek w ograniczonym zakresie, o ich poglądach na temat tożsamości Karaimów i zachowania języka karaimskiego. Napisane w całości w dialekcie południowo-zachodnim języka karaimskiego, listy stanowią także interesujące źródło materiału językowego. We wstępie przedstawiona została postać Zarachowicza, jego publikacje, a także dodatkowe informacje o nieznanym dotąd pochodzeniu jego rodziny, o którym wspomina w jednym z listów.
Słowa kluczowe
Aleksander Mardkowicz; Zarach Zarachowicz; Karaimi w Łucku; Karaimi w Haliczu; Karaimi polsko-litewscy; język karaimski
Bibliografia
Bibliografia
Wykaz skrótów stosowanych w przypisach
AK „Almanach Karaimski”
KA „Karaj Awazy”
KBS Aleksander Mardkowicz, Karaj Sez Bitigi. Słownik karaimski. Karaimisches Wörterbuch, Łuck 1935.
KRPS Baskakov, N.A., Zajončkovskij, A., Šapšal, S.M. [red.], Karaimsko-russko-pol’skij slovar’, Moskva 1974.
MK „Myśl Karaimska”
Źródła
Materiały archiwalne
Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk, Wilno
BWLAN F143–1005 fol. 8ro List R. Abkowicza do S. Szapszała z 23 czerwca
r.
Archiwum Akt Nowych, Warszawa
AAN 1461 s. 236–238, Protokół konferencji z 30 XI 1924.
AAN 1461 s. 189–204 Statut Karaimskiej Gminy Wyznaniowej w Haliczu.
Kolekcja Józefa Sulimowicza, Warszawa
JSul.VI.08.24 Archiwum Koła Pań Karaimskich w Haliczu: Plan badania kultury karaimskiej ze stanowiska etnografji.
JSul.VI.08.28 Archiwum Koła Pań Karaimskich w Haliczu: kopia Ḥaluḳat ha-Ḳara’im ṿe-ha-Rabanim.
JSul.VI.12/AMar.10.01–13 Archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy Zaracha Zarachowicza.
Materiały drukowane
Al. Mar. [Mardkowicz, Aleksander], Sahyncyna babinecnin, KA 1933, z. 6, s. 1–10.
Halicz, MK 1924, rok 1, zeszyt 1, s. 34.
Jellinek, Adolf, Abraham Firkowitsch, das religiöse Oberhaupt der Karäer: ein Gedenkblatt, Wien 1875
Konferencja w Haliczu, MK 1929, tom 2, zeszyt 1, s. 48.
Mardkowicz, Aleksander, Aj jaryhynda, Łuck 1933.
Mardkowicz, Aleksander, Janhy jirłar, Łuck 1937.
[Mardkowicz, Aleksander], Taw Garizim, KA 1935, z. 8, s. 9–13.
[Mardkowicz, Aleksander], Uruw adłary Karajłarnyn, KA 1934, z. 7, s. 21–24.
Ribbiłer, kajsyłar hazzanłyk ettiłer Łuckada basłap burunhu jarymyndan XIX izjiłnyn, KA 1932, z. 3 (5), s. 16.
Wycieczka z Halicza, MK 1934, z. 10 (1932–1944), s. 121.
Zarahowicz, Zarach, Kilka uwag o naszych zadaniach w chwili obecnej, MK 1924, z. 1, s. 5–6.
Zarachowicz, Zarach, Listy z Halicza, MK 1924, z. 1, s. 26–30.
Zarachowicz, Zarach, Ze statystyki Karaimów w Haliczu, MK 1924, z. 1, s. 32–33.
Zarachowicz, Zarach, Josef Mordkowicz (1802–1884) (W 40-tą rocznicę zgonu), MK 1925, z. 2, s. 20–23.
Zarachowicz, Zarach, Dziesięciolecie kapłaństwa Ułłu hazzana Szemai Firkowicza, MK 1931 T. 2, z. 3–4 (1930–1931), s. 77–81.
Zarachowicz, Zarach, Łuwachy ḥazzanłarnyn Halicte, KA 1935, z. 8, s. 23.
Zarachowicz, Zarach, Uruwu jaryk ełtiwciłernin, KA 1936, z. 9, s. 2–6.
Zarachowicz, Zarach, Jały ułus-iścinin, KA 1936, z. 11, s. 22–28.
Zarachowicz, Zarach, Budowa domu karaimskiego, MK 1936, R. 11, z. 11 (1935–1936), s. 118;
Zarachowicz, Zarach, Koło Pań Karaimskich, MK 1936, R. 11, z. 11 (1935–1936), s. 119.
Zarachowicz, Zarach, Konakłyhy Hadży-Babanyn Halicte, KA 1938, z. 12, s. 6–8.
Zarachowicz, Zarach ben Moses [wyd.], Ic kyna, KA 1936, z. 10, s. 3–4.
Zarahovič”, Zarah”, O karaimah” goroda Galiča. „Izvestiâ Tavričeskago i Odesskago Karaimskago Duchovnago Prawleniâ” 1917, z. 4, s. 19–22.
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Nauczanie religii karaimskiej, MK 1925, z. 2, s. 41–42.
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Restauracja kienesy, MK 1925, z. 2, s. 42.
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Otwarcie szkoły parafialnej, MK 1926, z. 3, s. 26.
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Organizacja gminy, MK 1926, z. 3, s. 26.
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Restauracja kienesy, MK 1926, z. 3, s. s. 27.
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Nowi abiturjenci, MK 1926, z. 3, s. s. 27.
Zemerłer (Karaj Sezinde). Jarykka cyhardy Aleksander Mardkowicz. Łuckada 1930 / Pieśni religijne karaimów (w języku karaimskim). Wydał Aleksander Mardkowicz, Łuck 1930.
Źródła sekundarne
Baskakov, N.A., Zajončkovskij, A., Šapšal, S.M. [red.], Karaimsko-russko-pol’skij slovar’, Moskva 1974.
Mardkowicz, Aleksander, Karaj Sez Bitigi. Słownik karaimski. Karaimisches Wörterbuch, Łuck 1935.
Opracowania
Abrahamowicz, Zygmunt, Dzieje Karaimów w Haliczu, „Przegląd Orientalistyczny”, 2001, nr 1–2 (196–197), s. 3–16.
Bałaban, Majer, Rabin Dr. Samuel Poznański 1864–1921: Szkic biograficzny, Warszawa: nakład M. J. Freida 1922.
Cahn, Zwi, The Rise of the Karaite Sect. A New Light on the Halakah and Origin of the Karaites, New York 1937.
Gąsiorowski, Stefan, Zarach Zarachowicz i jego wyniesienie na urząd hazzana w Haliczu w 1929 r. Przyczynek do dziejów liturgii karaimskiej. „Kwartalnik Historii Żydów” 2012, nr 4 (244), s. 573–581.
Gini, Corrado. I Caraimi di Polonia e Lituania, „Genus” 1936, t. 2, s. 1–56.
Gini, Corrado, Inchiesta demografico-antropologico-sanitaria sui Caraimi di Polonia e Lituania, „Genus” 1937, t. 2, s. 236–237
Kowalski, Tadeusz. Karaimische Texte im Dialekt von Troki. (= Prace Komisji Orjentalistycznej Polskiej Akademji Umiejętności 11). Kraków 1929
Mann, Jacob, Texts and Studies in Jewish History and Literature. Vol. 2: Karaitica. Philadelphia: Hebrew Press of the Jewish Publication Society of America, 1935 (II wydanie New York: Ktav Publishing House 1972).
Pawelec, Mariusz [rec.], Stefan Gąsiorowski, Zarach Zarachowicz i jego wyniesienie na urząd hazzana w Haliczu w 1929 r. Przyczynek do dziejów liturgii karaimskiej. „Kwartalnik Historii Żydów”, nr 4 (244) 2012, s. 573–581, „Almanach Karaimski” 2015, T. 4, s. 269–273. https://doi.org/10.33229/ak.2015.04.15.
Pawelec, Mariusz, Aleksander Mardkowicz jako kolekcjoner i popularyzator folkloru karaimskiego, „Almanach Karaimski” 2019, T. 8, s. 157–174. https://doi.org/10.33229/ak.2019.8.4.
Shabarovskyi, Volodymyr, On the Lutsk period in the biography of Abraham Firkowicz, „Karaite Archives” 2015, T. 3, s. 119–132.
Shapira, Dan, Osef ḥadash bi-mekhon Ben-Tsvi shel mismakhim Ḳara’iyim mi-mizraḥ Eropah [Nowa kolekcja dokumentów karaimskich z Europy Wschodniej w Instytucie Ben-Cwiego], „Peʿamim” 2002, 90, s. 155–172.
Spiss, Anna, Aleksander Paweł Jaworczak (1908–1993), [w:] Spiss, Anna, Święch, Jan [red.], Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, T. 4, Wrocław 2014, s. 75–82.
Sulimowicz Anna, Aleksander Mardkowicz — działacz społeczny, pisarz i wydawca, „Awazymyz” 1999, nr 2 (3), s. 3–4. https://doi.org/10.33229/az.36.
Sulimowicz Anna, Język karaimski. Starania o jego zachowanie, Nauczanie języków mniejszości narodowych i etnicznych, „Języki Obce w Szkole” 2001, z. 6, s. 37–44.
Sulimowicz Anna, Listy do Łucka. Aleksander Mardkowicz jako adresat korespondencji Ananiasza Zajączkowskiego, „Almanach Karaimski” 2014, T. 2, s. 36–62. https://doi.org/10.33229/ak.2013.2.03.
Sulimowicz, Anna, Działalność społeczna i edukacyjna Koła Pań Karaimskich w Haliczu, „Almanach Karaimski” 2015, T. 4, s. 79–100. https://doi.org/10.33229/ak.2015.04.06.
Sulimowicz, Anna, Inner Hierarchy in the Halicz Karaite Community. Based on a Document from the 1830s, „Karaite Archives” 2016, T. 4, s. 129–152.
Sulimowicz-Keruth, Anna, Z archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy z Poniewieża, „Almanach Karaimski” 2021, T. 10, s. 89–205. https://doi.org/10.33229/ak.2021.10.6.
Zajączkowski, Ananiasz, Karaimi na Wołyniu (pochodzenie i dzieje), „Rocznik Wołyński” T. 3, Równe 1933, s. 149–191.
Zajączkowski, Włodzimierz, Mardkowicz (Mardkowicz Kokizow) Aleksander, krypt. Al-Mar (1875–1944), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 19, Wrocław, Warszawa, Kraków 1974, s. 617–618.
Walfisch, Barry Dow, Kizilov, Mikhail, Bibliographia Karaitica: An Annotaded Bibliography of Karaites and Karaism, (=Études sur le judaïsme médiéval, 43), Leiden-Boston: Brill 2011. https://doi.org/10.33229/ak.2021.10.6.
Wojnicz, Adam, Z dziejów parafii łuckiej, „Życie Wołynia” 1925, nr 45 (92), s. 10–11.
Uniwersytet Warszawski, Wydział Orientalistyczny, Zakład Turkologii i Ludów Azji Środkowej Polska
https://orcid.org/0000-0003-4560-8936
Doktor nauk teologicznych, adiunkt w Zakładzie Turkologii i Ludów Azji Środkowej Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz adiunkt Instytucie Językoznawstwa i Przekładoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Pełni funkcję sekretarza Związku Karaimów Polskich w RP i członka zarządu Fundacji Karaimskie Dziedzictwo, jest członkiem kolegiów redakcyjnych czasopism „Awazymyz” i „Almanach Karaimski”. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień dotyczących dziejów i kultury Karaimów, ze szczególnym uwzględnieniem karaimskich społeczności Łucka i Halicza. Jest autorką licznych publikacji z tego zakresu, a także przekładów z literatury karaimskiej. W ramach działalności dydaktycznej prowadzi zajęcia ze współczesnego języka tureckiego i klasycznej literatury tureckiej. Zajmuje się również działalnością translatorską – przełożyła na język polski m.in. powieści laureata literackiej nagrody Nobla, Orhana Pamuka.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.
