Z archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy Zaracha Zarachowicza
Anna Sulimowicz-Keruth
anna.sulimowicz@uw.edu.plUniwersytet Warszawski, Wydział Orientalistyczny, Zakład Turkologii i Ludów Azji Środkowej (Pologne)
https://orcid.org/0000-0003-4560-8936
Résumé
Publikacja przedstawia w oryginale i w przekładzie na język polski treść 13 listów napisanych w latach 1933–1937 przez Zaracha Zarachowicza z Halicza do znanego działacza społecznego, pisarza i wydawcy, Aleksandra Mardkowicza z Łucka. Korespondencja ta rzuca światło na osobiste kontakty działaczy z Łucka i Halicza, dostarczając także informacji, aczkolwiek w ograniczonym zakresie, o ich poglądach na temat tożsamości Karaimów i zachowania języka karaimskiego. Napisane w całości w dialekcie południowo-zachodnim języka karaimskiego, listy stanowią także interesujące źródło materiału językowego. We wstępie przedstawiona została postać Zarachowicza, jego publikacje, a także dodatkowe informacje o nieznanym dotąd pochodzeniu jego rodziny, o którym wspomina w jednym z listów.
Mots-clés :
Aleksander Mardkowicz, Zarach Zarachowicz, Karaimi w Łucku, Karaimi w Haliczu, Karaimi polsko-litewscy, język karaimskiRéférences
Références
Bibliografia Google Scholar
Wykaz skrótów stosowanych w przypisach Google Scholar
AK „Almanach Karaimski” Google Scholar
KA „Karaj Awazy” Google Scholar
KBS Aleksander Mardkowicz, Karaj Sez Bitigi. Słownik karaimski. Karaimisches Wörterbuch, Łuck 1935. Google Scholar
KRPS Baskakov, N.A., Zajončkovskij, A., Šapšal, S.M. [red.], Karaimsko-russko-pol’skij slovar’, Moskva 1974. Google Scholar
MK „Myśl Karaimska” Google Scholar
Źródła Google Scholar
Materiały archiwalne Google Scholar
Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk, Wilno Google Scholar
BWLAN F143–1005 fol. 8ro List R. Abkowicza do S. Szapszała z 23 czerwca Google Scholar
Archiwum Akt Nowych, Warszawa Google Scholar
AAN 1461 s. 236–238, Protokół konferencji z 30 XI 1924. Google Scholar
AAN 1461 s. 189–204 Statut Karaimskiej Gminy Wyznaniowej w Haliczu. Google Scholar
Kolekcja Józefa Sulimowicza, Warszawa Google Scholar
JSul.VI.08.24 Archiwum Koła Pań Karaimskich w Haliczu: Plan badania kultury karaimskiej ze stanowiska etnografji. Google Scholar
JSul.VI.08.28 Archiwum Koła Pań Karaimskich w Haliczu: kopia Ḥaluḳat ha-Ḳara’im ṿe-ha-Rabanim. Google Scholar
JSul.VI.12/AMar.10.01–13 Archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy Zaracha Zarachowicza. Google Scholar
Materiały drukowane Google Scholar
Al. Mar. [Mardkowicz, Aleksander], Sahyncyna babinecnin, KA 1933, z. 6, s. 1–10. Google Scholar
Halicz, MK 1924, rok 1, zeszyt 1, s. 34. Google Scholar
Jellinek, Adolf, Abraham Firkowitsch, das religiöse Oberhaupt der Karäer: ein Gedenkblatt, Wien 1875 Google Scholar
Konferencja w Haliczu, MK 1929, tom 2, zeszyt 1, s. 48. Google Scholar
Mardkowicz, Aleksander, Aj jaryhynda, Łuck 1933. Google Scholar
Mardkowicz, Aleksander, Janhy jirłar, Łuck 1937. Google Scholar
[Mardkowicz, Aleksander], Taw Garizim, KA 1935, z. 8, s. 9–13. Google Scholar
[Mardkowicz, Aleksander], Uruw adłary Karajłarnyn, KA 1934, z. 7, s. 21–24. Google Scholar
Ribbiłer, kajsyłar hazzanłyk ettiłer Łuckada basłap burunhu jarymyndan XIX izjiłnyn, KA 1932, z. 3 (5), s. 16. Google Scholar
Wycieczka z Halicza, MK 1934, z. 10 (1932–1944), s. 121. Google Scholar
Zarahowicz, Zarach, Kilka uwag o naszych zadaniach w chwili obecnej, MK 1924, z. 1, s. 5–6. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Listy z Halicza, MK 1924, z. 1, s. 26–30. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Ze statystyki Karaimów w Haliczu, MK 1924, z. 1, s. 32–33. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Josef Mordkowicz (1802–1884) (W 40-tą rocznicę zgonu), MK 1925, z. 2, s. 20–23. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Dziesięciolecie kapłaństwa Ułłu hazzana Szemai Firkowicza, MK 1931 T. 2, z. 3–4 (1930–1931), s. 77–81. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Łuwachy ḥazzanłarnyn Halicte, KA 1935, z. 8, s. 23. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Uruwu jaryk ełtiwciłernin, KA 1936, z. 9, s. 2–6. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Jały ułus-iścinin, KA 1936, z. 11, s. 22–28. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Budowa domu karaimskiego, MK 1936, R. 11, z. 11 (1935–1936), s. 118; Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Koło Pań Karaimskich, MK 1936, R. 11, z. 11 (1935–1936), s. 119. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach, Konakłyhy Hadży-Babanyn Halicte, KA 1938, z. 12, s. 6–8. Google Scholar
Zarachowicz, Zarach ben Moses [wyd.], Ic kyna, KA 1936, z. 10, s. 3–4. Google Scholar
Zarahovič”, Zarah”, O karaimah” goroda Galiča. „Izvestiâ Tavričeskago i Odesskago Karaimskago Duchovnago Prawleniâ” 1917, z. 4, s. 19–22. Google Scholar
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Nauczanie religii karaimskiej, MK 1925, z. 2, s. 41–42. Google Scholar
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Restauracja kienesy, MK 1925, z. 2, s. 42. Google Scholar
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Otwarcie szkoły parafialnej, MK 1926, z. 3, s. 26. Google Scholar
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Organizacja gminy, MK 1926, z. 3, s. 26. Google Scholar
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Restauracja kienesy, MK 1926, z. 3, s. s. 27. Google Scholar
Z.Z. [Zarachowicz, Zarach], Nowi abiturjenci, MK 1926, z. 3, s. s. 27. Google Scholar
Zemerłer (Karaj Sezinde). Jarykka cyhardy Aleksander Mardkowicz. Łuckada 1930 / Pieśni religijne karaimów (w języku karaimskim). Wydał Aleksander Mardkowicz, Łuck 1930. Google Scholar
Źródła sekundarne Google Scholar
Baskakov, N.A., Zajončkovskij, A., Šapšal, S.M. [red.], Karaimsko-russko-pol’skij slovar’, Moskva 1974. Google Scholar
Mardkowicz, Aleksander, Karaj Sez Bitigi. Słownik karaimski. Karaimisches Wörterbuch, Łuck 1935. Google Scholar
Opracowania Google Scholar
Abrahamowicz, Zygmunt, Dzieje Karaimów w Haliczu, „Przegląd Orientalistyczny”, 2001, nr 1–2 (196–197), s. 3–16. Google Scholar
Bałaban, Majer, Rabin Dr. Samuel Poznański 1864–1921: Szkic biograficzny, Warszawa: nakład M. J. Freida 1922. Google Scholar
Cahn, Zwi, The Rise of the Karaite Sect. A New Light on the Halakah and Origin of the Karaites, New York 1937. Google Scholar
Gąsiorowski, Stefan, Zarach Zarachowicz i jego wyniesienie na urząd hazzana w Haliczu w 1929 r. Przyczynek do dziejów liturgii karaimskiej. „Kwartalnik Historii Żydów” 2012, nr 4 (244), s. 573–581. Google Scholar
Gini, Corrado. I Caraimi di Polonia e Lituania, „Genus” 1936, t. 2, s. 1–56. Google Scholar
Gini, Corrado, Inchiesta demografico-antropologico-sanitaria sui Caraimi di Polonia e Lituania, „Genus” 1937, t. 2, s. 236–237 Google Scholar
Kowalski, Tadeusz. Karaimische Texte im Dialekt von Troki. (= Prace Komisji Orjentalistycznej Polskiej Akademji Umiejętności 11). Kraków 1929 Google Scholar
Mann, Jacob, Texts and Studies in Jewish History and Literature. Vol. 2: Karaitica. Philadelphia: Hebrew Press of the Jewish Publication Society of America, 1935 (II wydanie New York: Ktav Publishing House 1972). Google Scholar
Pawelec, Mariusz [rec.], Stefan Gąsiorowski, Zarach Zarachowicz i jego wyniesienie na urząd hazzana w Haliczu w 1929 r. Przyczynek do dziejów liturgii karaimskiej. „Kwartalnik Historii Żydów”, nr 4 (244) 2012, s. 573–581, „Almanach Karaimski” 2015, T. 4, s. 269–273. https://doi.org/10.33229/ak.2015.04.15. Google Scholar
Pawelec, Mariusz, Aleksander Mardkowicz jako kolekcjoner i popularyzator folkloru karaimskiego, „Almanach Karaimski” 2019, T. 8, s. 157–174. https://doi.org/10.33229/ak.2019.8.4. Google Scholar
Shabarovskyi, Volodymyr, On the Lutsk period in the biography of Abraham Firkowicz, „Karaite Archives” 2015, T. 3, s. 119–132. Google Scholar
Shapira, Dan, Osef ḥadash bi-mekhon Ben-Tsvi shel mismakhim Ḳara’iyim mi-mizraḥ Eropah [Nowa kolekcja dokumentów karaimskich z Europy Wschodniej w Instytucie Ben-Cwiego], „Peʿamim” 2002, 90, s. 155–172. Google Scholar
Spiss, Anna, Aleksander Paweł Jaworczak (1908–1993), [w:] Spiss, Anna, Święch, Jan [red.], Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, T. 4, Wrocław 2014, s. 75–82. Google Scholar
Sulimowicz Anna, Aleksander Mardkowicz — działacz społeczny, pisarz i wydawca, „Awazymyz” 1999, nr 2 (3), s. 3–4. https://doi.org/10.33229/az.36. Google Scholar
Sulimowicz Anna, Język karaimski. Starania o jego zachowanie, Nauczanie języków mniejszości narodowych i etnicznych, „Języki Obce w Szkole” 2001, z. 6, s. 37–44. Google Scholar
Sulimowicz Anna, Listy do Łucka. Aleksander Mardkowicz jako adresat korespondencji Ananiasza Zajączkowskiego, „Almanach Karaimski” 2014, T. 2, s. 36–62. https://doi.org/10.33229/ak.2013.2.03. Google Scholar
Sulimowicz, Anna, Działalność społeczna i edukacyjna Koła Pań Karaimskich w Haliczu, „Almanach Karaimski” 2015, T. 4, s. 79–100. https://doi.org/10.33229/ak.2015.04.06. Google Scholar
Sulimowicz, Anna, Inner Hierarchy in the Halicz Karaite Community. Based on a Document from the 1830s, „Karaite Archives” 2016, T. 4, s. 129–152. Google Scholar
Sulimowicz-Keruth, Anna, Z archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy z Poniewieża, „Almanach Karaimski” 2021, T. 10, s. 89–205. https://doi.org/10.33229/ak.2021.10.6. Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz, Karaimi na Wołyniu (pochodzenie i dzieje), „Rocznik Wołyński” T. 3, Równe 1933, s. 149–191. Google Scholar
Zajączkowski, Włodzimierz, Mardkowicz (Mardkowicz Kokizow) Aleksander, krypt. Al-Mar (1875–1944), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 19, Wrocław, Warszawa, Kraków 1974, s. 617–618. Google Scholar
Walfisch, Barry Dow, Kizilov, Mikhail, Bibliographia Karaitica: An Annotaded Bibliography of Karaites and Karaism, (=Études sur le judaïsme médiéval, 43), Leiden-Boston: Brill 2011. https://doi.org/10.33229/ak.2021.10.6. Google Scholar
Wojnicz, Adam, Z dziejów parafii łuckiej, „Życie Wołynia” 1925, nr 45 (92), s. 10–11. Google Scholar
Authors
Anna Sulimowicz-Keruthanna.sulimowicz@uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski, Wydział Orientalistyczny, Zakład Turkologii i Ludów Azji Środkowej Pologne
https://orcid.org/0000-0003-4560-8936
Doktor nauk teologicznych, adiunkt w Zakładzie Turkologii i Ludów Azji Środkowej Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz adiunkt Instytucie Językoznawstwa i Przekładoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Pełni funkcję sekretarza Związku Karaimów Polskich w RP i członka zarządu Fundacji Karaimskie Dziedzictwo, jest członkiem kolegiów redakcyjnych czasopism „Awazymyz” i „Almanach Karaimski”. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień dotyczących dziejów i kultury Karaimów, ze szczególnym uwzględnieniem karaimskich społeczności Łucka i Halicza. Jest autorką licznych publikacji z tego zakresu, a także przekładów z literatury karaimskiej. W ramach działalności dydaktycznej prowadzi zajęcia ze współczesnego języka tureckiego i klasycznej literatury tureckiej. Zajmuje się również działalnością translatorską – przełożyła na język polski m.in. powieści laureata literackiej nagrody Nobla, Orhana Pamuka.
Statistics
Abstract views: 86PDF downloads: 55
Licence
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.
Articles les plus lus par le même auteur ou la même autrice
- Anna Sulimowicz-Keruth, Dokument z 1824 roku z archiwum gminy karaimskiej w Łucku , Karaim Almanac: Vol. 9 (2020)
- Anna Sulimowicz-Keruth, Z prywatnego archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy z Poniewieża , Karaim Almanac: Vol. 10 (2021)
- Anna Sulimowicz-Keruth, Rękopis z archiwum Aleksandra Mardkowicza zawierający przysłowia i maksymy w północno-zachodnim dialekcie języka karaimskiego , Karaim Almanac: Vol. 8 (2019)
- Anna Sulimowicz-Keruth, Karaimi w publikacji Arkadija Tretiakowa Kupcy goroda Kieva , Karaim Almanac: Vol. 7 (2018)
