Motyw myszy w folklorze karaimskim z Krymu
Résumé
Artykuł przedstawia sześć wersji piosenki Sıçan (‘Mysz’) pochodzących z tzw. medżum, rękopiśmiennych zbiorów krymskokaraimskiej literatury ludowej, wraz z edycją trzech z nich, dotychczas nie publikowanych drukiem. Humorystyczny utwór przedstawia opis szkód poczynionych przez psotnego gryzonia. Najstarsza wersja, której dokładna data powstania jest znana, pochodzi z 1864 r., najnowsza – z 1964. Liczne różnice w kolejności zwrotek, występujących motywach i ich szczegółach wskazują, że zawartość medżum najprawdopodobniej nie były przepisywana (kopiowana z jednego rękopisu do drugiego), lecz stanowi zapis ustnego wykonania ze słuchu bądź z pamięci. Na podstawie uderzających podobieństw wariantów karaimskich do krymskotatarskich, a także utworów z anatolijskiego i bałkańskiego ludowego repertuaru tureckiego, w tym utworu zarejestrowanego przez I. Kunosa w latach 80. XIX w., można wysnuć wniosek, że ten konkretny utwór pochodzi z Turcji. Wydaje się nader prawdopodobne, że Karaimi krymscy, którzy utrzymywali szczególnie bliskie kontakty tak religijne, jak i ekonomiczne oraz rodzinne ze swymi współwyznawcami w Stambule, mogli być tymi, którzy „zaimportowali” ten utwór z Turcji na Krym.
Mots-clés :
literatura krymskokaraimska, krymska literatura ludowa, folklor Karaimów krymskich, literatura ludowa z Anatolii, piosenki türküRéférences
Références
Aliev, Fevzi. 2001. Antologiâ krymskoj narodnoj muzyki. Simferopol’. Google Scholar
Aqtay, Gulayhan. 2009. Eliyahu Ben Qılcı’s Anthology of Crimean Karaim and Turkish Litera-ture. Vol. I Introduction, Text and Indexes. Vol. II Facsimile. İstanbul. Google Scholar
Aqtay, Gülayhan, Jankowski, Henryk. 2015. A Crimean Karaim-English Dictionary. Poznań 2015. Google Scholar
Baader, Fritz Henning. 1999. Kurzwort- und Abkürzungslexikon Hebräisch-Deutsch und Hebräisch-English. Schömberg. Google Scholar
Baskakov, N. A., Zajončkovskij, A., Šapšal S. M. (red.). 1974. Karaimsko-russko-pol’skij slovar’. Moskva. Google Scholar
Çulha, Tülay. 2010. Kırım Karaycasının Katık Mecuması. Metin-Sözlük-Dizin. İstanbul. Google Scholar
Çulha, Tülay. (ed.). 2015. Kuzey Türk Boylarının Halk Edebiyatından Örnekler. Derleyip çeviren Dr. W. Radloff. VII. Bölüm. Kırım Ağızları. Ankara. Google Scholar
Çulha, Tülay. 2017. Seyfü’l-Mülûk ile Bediü’l-Cemâl Hikâyesi (Kırım Karay Rivayeti). Ankara. Google Scholar
Dağcı, Cengiz. 1974. Onlar da insandı. İstanbul. Google Scholar
Demirci, Yusuf Ziya. 1938. Anadolu Köylerinin Türküleri. İstanbul. http://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Siirler/Detay/sican-turkusu-sicanimin-sirti-38031.aspx (dostęp: 2017-04-20). Google Scholar
El’âševič, Boris Saadievič. 1993. Karaimskij biografičeskij slovar’ (ot końca VIII v. do 1960 g.). Materialy k serii „Narody i kul’tury”. Vypusk XIV. Karaimy. Kniga 2. Moskwa, Google Scholar
Jankowski, Henryk. 2005. Reading Loose Sheets of Paper Found Among the Pages of Karaim Mejumas. „Mediterranean Language Review” 16: 145–166. Google Scholar
Kefeli, Oleksandr. 1998. Kazka pro ledačogo chlopcia. Karaims’ka narodna kazka. Dönbel ulannyñ yomağı. Qarayım halq yomağı. W: Stežkami premudrych kazok. Narodny kazky, Kyjiv: 86–99 Google Scholar
Kefeli, Rachil S. 1910. Atalar sozy. Sankt-Peterburg. Google Scholar
Kokenaj, Boris. 1933. Ata sezłeri Kryrymły Karajłarnyn. „Karaj Awazy” 8: 19–22 Google Scholar
Kozłowska, Maria. 2006. Słownik turecko-polski. Türkce-Lehçe sözlük. Warszawa. Google Scholar
Kösoğlu, Nevzat (red.). 1997. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındakı Türk Ede-biyatları Antolojisi. T. 13. Bulgaristan Türk Edebiyatı. Ankara. Google Scholar
Kösoğlu, Nevzat (red.). 1999. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındakı Türk Edebiyatları Anto-lojisi. T. 13. Kırım Türk-Tatar Edebiyatı. Ankara. Google Scholar
Крымскотатарский онлайн словарь, http://medeniye.org/ru/lugat (dostęp: 2017-03-20). Google Scholar
Kúnos, Ignác. 1889. Oszmán-Török Népköltési Gyüjtemény, Masodık Kötet: Oszmán-Török Népmesék és Népdalok, Budapest. Google Scholar
Kunoş. İgnaç. 1998. Türk Halk Türküleri. İstanbul. Google Scholar
Muhtar, Reşit. 2013. Kilis Halk Kültüründe Türküler, Hikayeleri ve Oyunlar. İzmir. Google Scholar
Radlov, Vassiliy. 1896. Obrazcy narodnoj literatury severnych tjurkskich plemen / Proben der Volkslitteratur der nördlichen türkischen Stämme. T. VII: Narečiâ Krymskago poluostrova / Die Mundarten der Krim. St. Peterbsurg. Google Scholar
[Radlov, Vassiliy (ed.)] [1888] מגֿומא. יענה קרימדאגי קראימלר אראסינדא קוללאנילן מסלילר היכאייטלר זרפו מסלילר טפמאגֿאלר טפמאגֿאלר טכרלאמאלר וא טורכולרדיר [S. Petersburg. Google Scholar
Shapira, Dan. 2002. „Pesn o Mangupie” 1793 goda: Nieizvestnyj istočnik po istorii karaimov Krvma. „Vestnik Evrejskogo Universiteta. Istoriâ, Kul’tura. Civilizaciâ”, 7 (25): 283–294 Google Scholar
Sıçanın Methi. 1970. Hüseyin Sakallı; Yalvaç; Isparta, Yalvaç, Körküler Beldesi'ne aittir. Er-doğan Fındıkoğlu derlemiştir (05.03.1944). Folklor, Türk Folklor Kurumu, Ağustos-Eylül-Ekim 1970, Yıl: 2, Sayı: 16-17-18: 56-57; http://www.turkudostu.net/page/33/ (dostęp: 2017-04-20). Google Scholar
Smętek, Dorota. 2015. Analiza porównawcza krymskokaraimskich piosenek ludowych. „Alma-nach Karaimski” 4: 33–45. Google Scholar
Sulimowicz, Anna. 2016. A record of living Karaim folklore in 1960s Crimea. The copybooks of Yosif Kefeli, „Almanach Karaimski” 5: 159–174 Google Scholar
Turhan, Salih. Can, Taner. 2007. Ordu Türküleri, Ankara: 203. Google Scholar
Yaşar Kemal. Sarı Defterdekiler. 2007. Folklor derlemeleri. Alpay Kabacalı (opr.). İstanbul (pierwsze wydanie 1997). Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz. 1939. Tatarsko-karaimskie piosenki ludowe z Krymu (t. zw. čïŋ), „Rocznik Orientalistyczny” 14: 38–65. Google Scholar
Zajączkowski, Włodzimierz. 1959. Die krimkaraimischen Sprichwörter. „Folia Orientalia” 1: 57–61 Google Scholar
Zajączkowski, Włodzimierz. 1961. Z poezji ludowej tatarsko-karaimskiej na Krymie. „Rocznik Orientalistyczny” 24, 2: 119–147. Google Scholar
Authors
Anna Sulimowiczana.sulimowicz@gmail.com
Pologne
Turkolożka, st. wykładowca w Zakładzie Turkologii i Ludów Azji Środkowej Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, sekretarz Związku Karaimów Polskich. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się przede wszystkim wokół dziejów Karaimów halickich i łuckich, ich kultury i języka. W latach 2012–2016 uczestniczyła w projekcie „Katalog rękopisów i starodruków karaimskich” realizowanym z grantu Narodowego Centrum Nauki (nr proj. 2011/03/D/HS2/00618). Tłumaczka literatury karaimskiej i tureckiej, m.in. powieści noblisty Orhana Pamuka. Adres do korespondencji: anna.sulimowicz@uw.edu.pl.
Statistics
Abstract views: 154PDF downloads: 60
Licence
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.
Articles les plus lus par le même auteur ou la même autrice
- Anna Sulimowicz, A record of the living Karaim folklore of Crimea. The copybooks of Yosif Kefeli , Karaim Almanac: Vol. 5 (2016)
- Anna Sulimowicz, Działalność społeczna i edukacyjna Koła Pań Karaimskich w Haliczu , Karaim Almanac: Vol. 4 (2015)
- Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Nowe dane o biografii karaimskiego poety Szymona Kobeckiego , Karaim Almanac: Vol. 5 (2016)
- Anna Sulimowicz, XIX-wieczny rękopis z polskich archiwów prywatnych zawierający dwa dokumenty dotyczące Karaimów trockich , Karaim Almanac: Vol. 5 (2016)
- Anna Sulimowicz, Listy do Łucka , Karaim Almanac: Vol. 2 (2013)
- Rafael Abkowicz, Anna Sulimowicz, Co oznaczają nasze święta i inne specjalne dni , Karaim Almanac: Vol. 1 (2007)
- Anna Sulimowicz, Nieznany przekład Roty na język karaimski , Karaim Almanac: Vol. 4 (2015)
