Dekalog w karaimskich modlitewnikach i rękopisach

Magdalena Ebo-Żurek

ebomagda@gmail.com
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2858-2236

Abstrakt

Jedną z podstaw religii karaimskiej stanowi Dekalog. Po karaimsku Dekalog jest nazywany On Sioźliari lub On Sioźliari Tieńriniń, w dosłownym tłumaczeniu kolejno ‘Dziesięć Słów’ i ‘Dziesięć Słów Boga’. Dekalog został zapisany w dwóch księgach biblijnych: w Księdze Wyjścia (20: 1–17) oraz w Księdze Powtórzonego Prawa (5: 6–21), a niniejszy artykuł skupia się na tekście z Księgi Wyjścia. Zajączkowski w swym popularnym Zarysie religii karaimskiej podaje polskie tłumaczenie bez tekstu karaimskiego. Autor odsyła czytelnika do modlitewników. Tekst karaimskiego Dekalogu dostepny jest, między innymi, w modlitewnikach Kołtchałar, Karaj Dińliliarniń Jalbarmach Jergialiari, oraz Karaj Koltchalary. Niniejszy artykuł porównuje także fragmenty Księgi Wyjścia (20: 1–17) pochodzące z następujących manuskryptów: ADub.III.73, JSul.III.01, BSMS 288, Eupatoria, F305-01.  

Instytucje finansujące

The research upon which this publication is based has been awarded funding from the European Research Council (ERC) under the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme (grant agreement no. 802645).Usuń The research upon which this publication is based has been awarded funding from the European Research Council (ERC) under the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme (grant agreement no. 802645).

Słowa kluczowe:

Karaimi, Dekalog, On Sioźliari Tieńriniń, Księga Wyjścia, język karaimski, przekład Biblii, transkrypcja

Bibliografia

Bibliografia Google Scholar

Źródła Google Scholar

Przekład Pięcioksięgu, Księgi Rut, Lamentacji Jeremiasza, Księgi Koheleta oraz Księgi Estery na Język północno-zachodnio-karaimski z roku 1720. Kopista i tłumacz: Simcha syn Chananela (zm. 1723). 385 kart. Rękopis przechowywany w archiwum prywatnym w Warszawie. Tekst Księgi Rut oraz Pięcioksięgu z tego rękopisu został wydany krytycznie (zob. Németh 2015, 2021). (= ADub.III.73). Google Scholar

Przekład prawie całego Tanachu (bez 1–2 Kronik) na język wschodniokaraimski. Rękopis powstał w Czterech w XVIII wieku. Rękopis przechowywany w Bibliotece Uniwersytetu w Cambridge. 620 kart. Tomy 1 i 4 zawierające Pięcioksiąg, Pieśń nad Pieśniami, Księgę Rut, Lamentacje Jeremiasza, Księgę Koheleta, Księgę Estery, Psalmy, Księgę Przysłów, Księgę Hioba, Księgę Daniela, Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza zostały wydane krytycznie przez Jankowskiego i in. (2019). (= BSMS 288). Google Scholar

Przekład Tory i Proroków Dawniejszych na język północno-zachodnio-karaimski. Kopista i tłumacz: Zevulun Rojecki. Rękopis powstał na przełomie XIX i XX wieku. 548 kart. Rękopis przechowywany w Wilnie w Bibliotece im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk. (= F305-01). Google Scholar

Firkovičius, Mykolas, Karaj Koltchalary. Karaimų Maldos, Vilnius 1993. Google Scholar

Firkovičius, Mykolas, Karaj Dińliliarniń Jalbarmach Jergialiari, Vilnius 1998. Google Scholar

Firkowicz, Szymon, Kołtchałar. Krótkie Modlitwy Karaimskie, Wilno 1935. Google Scholar

Przekład Tory i Haftary na język południowo-zachodnio-karaimski. Kopista i tłumacz: Jeszua Josef Mordkowicza (1804–1882). Rękopis powstał w Haliczu w połowie XIX wieku. 298 kart. Rękopis przechowywany w archiwum prywatnym w Warszawie. Zob. edycję cyfrową: Johan; Cegiołka; Sulimowicz-Keruth (2022). (= JSul.III.01). Google Scholar

Tiriškan, Mordechai (red.), ספר תרגום תורה בלשון טטר. Sefer Targum Torah bi-lešon Ṭaṭar. Tomy 1–4. Gözleve [= Eupatoria] 1841. (= JSul.IV.02A). Google Scholar

Edycje cyfrowe Google Scholar

Johan, Zsuzsanna; Cegiołka, Dorota; Sulimowicz-Keruth, Anna, 2022, A digital edition of the Karaim Biblical manuscript JSul.III.01. – Károly, László / Németh, Michał (red.). A database of Middle Turkic documents. Uppsala: Department of linguistics and philology. Dostępne w bazie danych pod adresem: https://middleturkic.lingfil.uu.se/manuscripts/middle-karaim/JSul.III.01. Data dostępu: 27.12.2023. Google Scholar

Opracowania naukowe Google Scholar

Baskakov, Nikolaj Aleksandrovič; Zajâčkovskij, Ananiaš; Šapšal, Seraja Μarkovič, Karaimsko-russko-pol’skij slovar’. Słownik karaimsko-rosyjsko-polski, Moskva 1974: Russkij Jazyk. Google Scholar

Işık, Murat, The book of Leviticus of the Gözleve Bible (1841): a comprehensive analysis. Doctoral dissertation written under the supervision of Dr. Zsuzsanna Olach, Szeged 2023, [tekst nieopublikowany]. Google Scholar

Jankowski, Henryk; Aqtay, Gulayhan, A Crimean Karaim-English Dictionary, Poznań 2015, (= Prace Karaimoznawcze 2). Redakcja: Henryk Jankowski, Piotr Muchowski. Katedra Studiów Azjatyckich UAM. Google Scholar

Jankowski, Henryk; Aqtay, Gulayhan; Cegiołka, Dorota; Çulha, Tülay, The Crimean Bible. Vol. 1. Critical edition of the Pentateuch, Five Scrolls, Psalms, Proverbs, Ezra and Nehemiah. Vol. 2. Translation. (= Turcologica 119), Wiesbaden 2019: Harrassowitz. https://doi.org/10.2307/j.ctvh4zgsw Google Scholar

Johanson, Lars, Turkic, Cambridge 2021: Cambridge University Press. Google Scholar

Klimova, Veronika, Katechizmy karaimów w Europie Wschodniej, Poznań 2017: Wydział Neofilologii UAM. https://doi.org/10.14746/9788394760946 Google Scholar

Koehler, Ludwig; Baumgartner, Walter; Stamm, Johann Jacob, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu. Tomy 1–2. Redaktor naukowy wydania polskiego: Przemysław Dec, Warszawa 2008 [2013]: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”. Google Scholar

Kowalski, Tadeusz, Zur semantischen Funktion des Pluralsuffixes -LAR, -LÄR in den Türksprachen. (= Prace Komisji Orjentalistycznej 25), Kraków 1936: Polska Akademia Umiejętności. https://doi.org/10.1515/9783112615584-012 Google Scholar

Łach, Stanisław, Rekonstrukcja pierwotnego dekalogu, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1952, 5 (4), s. 296–311. Google Scholar

Musaev, Kenesbaj Musaevič, Grammatika karaimskogo âzyka: Fonetika i morfologia, Moskva 1964: Nauka. Google Scholar

Németh, Michał, An early North-Western Karaim Bible translation from 1720. Part 2: The Book of Ruth. – Karaite Archives 2015, 3, s. 49–102. https://doi.org/10.14746/ka.2014.2.06 Google Scholar

Németh, Michał, Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość karaimskiej działalności kulturalnojęzykowej. – Machul-Telus, Beata (red.): Karaimi, Warszawa 2012: Wydawnictwo Sejmowe, s. 53–72. Google Scholar

Németh, Michał, The Western Karaim Torah. A critical edition of a manuscript from 1720. Vol. 1–2. (= Languages of Asia 24), Leiden, Boston 2021: Brill. https://doi.org/10.1163/9789004447370 Google Scholar

Németh, Michał, Unknown Lutsk Karaim letters in Hebrew script (19th–20th centuries). A critical edition. (= Studia Turcologica Cracoviensia 12), Kraków 2011: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Google Scholar

Németh, Michał; Anna Sulimowicz-Keruth, The emergence and evolution of the West Karaim Bible translating tradition: Manuscripts, translators, and copyists. – Journal of the American Oriental Society 2023, 143 (3), s. 555–580. https://doi.org/10.14746/ka.2014.2.06 Google Scholar

Szyszman, Szymon, Karaimizm. Historia i doktryna. Przekład z języka francuskiego: Irena Jaroszyńska, Anna Abkowicz. Redakcja polska: Mariola Abkowicz, Piotr Muchowski, Anna Sulimowicz, Szymon Pilecki, Wrocław 2005: Bitik. Google Scholar

Zajączkowski, Ananiasz, Zarys Religii Karaimskiej. Dla uczniów szkół średnich, Wrocław 2004: Bitik. Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-12-30

Cited By / Share

Ebo-Żurek, M. (2023). Dekalog w karaimskich modlitewnikach i rękopisach. Almanach Karaimski, 12, 33–58. https://doi.org/10.33229/ak.1020

Autorzy

Magdalena Ebo-Żurek 
ebomagda@gmail.com
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-2858-2236

Dr Magdalena Ebo-Żurek (de domo Jodłowska)

Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, turkolog, ukończyła studia na filologii tureckiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, adiunkt w Ośrodku Dokumentacji Językowej Instytutu Językoznawstwa, Przekładoznawstwa i Hungarystyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 2002–2013 pracowała w Instytucie Filologii Orientalnej UJ. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół zagadnień przekładoznawczych oraz językoznawstwa porównawczego (języków tureckich). 



Statystyki

Abstract views: 3
PDF downloads: 4


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Almanach Karaimski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Autorzy

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.

Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.

Użytkownicy

Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:

  • uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
  • bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w  oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.

Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.

Inne

Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.