Europejskie mniejszości spotkały się we Wrocławiu
Abstrakt
W stolicy Dolnego Śląska w dniach od 18 do 22 maja br. odbył się kongres Federalnej Unii Europejskich Grup Narodowościowych (FUEN), który został włączony w program Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. FUEN jest federacją zrzeszającą organizacje mniejszości narodowych z całej Europy. Liczy blisko 90 członków z 33 krajów. W jej skład wchodzą przedstawiciele takich mniejszości jak niemiecka i łemkowska z Pol-ski, Węgrzy z Rumunii czy Tatarzy z Krymu. Członkiem FUEN jest także Związek Polaków w Niemczech.
Ponad 100 delegatów FUEN i zaproszonych gości zjechało się do Wrocławia na doroczny kongres, który stanowi forum dyskusji oraz wymiany doświadczeń na temat bieżącej sytuacji mniejszości narodowych w Europie oraz ich wyzwań na przyszłość. Tegorocznymi gośćmi spotkania byli Astrid Thors, wysoka komisarz ds. mniejszości narodowych OBWE, Hartmut Koschyk, pełnomocnik rządu Republiki Fede-ralnej Niemiec ds. mniejszości, przedstawiciele polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jednym z gości był również prezydent Wrocławia, Rafał Dutkiewicz.
Nieoficjalnie Kongres rozpoczął się wieczorem 18 czerwca „Jarmarkiem Narodów”, na którym mogły zaprezentować się wybrane mniejszości będące członkami FUEN. – Jarmark to miejsce spotkań, rozmów i wymiany doświadczeń, co jest szczególnie ważne dla mniejszości narodowych – podkreślała podczas otwarcia Astrid Thors. Razem z panią komisarz otwarcia jarmarku dokonali także przewodniczący FUEN Hans Heinrich Hansen oraz Bernard Gaida, przewodniczący Związku Niemieckich Stowa-rzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. Obaj podkreślali znaczenie Wrocławia jako Europejskiej Stolicy Kultury i miejsca spotkań mniejszości narodowych w Europie.
Na specjalnie przygotowanych stoiskach można było nie tylko zapoznać się z działalnością społeczną, kulturalną i edukacyjną europejskich mniejszości, ale także skosztować tradycyjnych produktów. Jürgen Gretschel, przewodniczący mniejszości niemieckiej z Legnicy, przygotował np. tradycyjne śląskie specjały. Rękodzieło łemkowskie zaprezentowała Maria Kieleczawa. Oprócz tego goście mogli degustować także tradycyjne produkty z Tracji, Rosji, Danii czy Francji.
Do uświetnienia tego nieformalnego rozpoczęcia kongresu organizatorzy zaprosili zespoły mniejszości narodowych i etnicznych z Polski. Obok artystów niemieckich wystąpili m.in. muzycy z Wrocławia: przedstawiciele mniejszości ormiańskiej – bracia Aram i Georg Sayegh, ukraińskiej – uczniowie Szkoły Ukraińskiej z Legnicy, romskiej – Siostry Matkowskie. Mniejszość karaimską reprezentował Michał Kuliczenko.
Pojawił się też na jarmarku intrygujący karaimski wątek. Rozeszła się bowiem wieść, że w delegacji, która przybyła z Rosji, a złożona była z przedstawicieli wielu różnych mniejszości – Niemców, Kałmuków i innych, znajduje się też… Karaim. Przy bliższym poznaniu okazał się on jednak Tatarem krymskim, ale zaprzyjaźnionym z krymskimi Karaimami i pełniącym rolę ich honorowego reprezentanta.
***
Nazajutrz, 19 kwietnia miało miejsce oficjalne otwarcie Kongresu, którego dokonał gospodarz miasta Wrocławia, Rafał Dutkiewicz. Przewod-niczący ZNSSK Bernard Gaida odczytał list, który do uczestników Kongresu skierował Prezydent RP Andrzej Duda. „Razem z jubileuszem Traktatu, ten rok przynosi także jubileusz 25-lecia ZNSSK, współorganizatora Kon-gresu. Składam podziękowanie Państwa organizacji za pomnażanie bogactwa kulturowego naszego kraju i dokonań społeczeństwa obywatelskiego” – napisał Prezydent.
Obrady rozpoczął wykład wysokiej komisarz Astrid Thors. Przedstawiła w nim analizę sytuacji mniejszości narodowych w Europie. Zdaniem komisarz muszą one odnaleźć się w trudnej sytuacji w Europie, a także w dzisiejszym nowoczesnym świecie, np. w świecie nowych mediów.
Przedstawiciel MSWiA odczytał list, który do uczestników spotkania wystosował, także w imieniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Ad-ministracji, wiceminister Sebastian Chwałek, stwierdzając w nim: „Współcześnie Rzecz-pospolita Polska dokłada wszelkich starań, by mniejszości narodowe mogły rozwijać się w jej krajobrazie kulturowym”.
Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Mniejszości i Rządu oraz Przewodniczący Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niem-ców na Śląsku Opolskim Rafał Bartek skupił się na polskiej polityce wobec mniejszości narodowych. Mówił głównie o zmianach, jakie Komisja Wspólna chciałaby wprowadzić do polityki państwa polskiego wobec zamieszkujących je grup etnicznych. Poruszał kwestię szkolnictwa mniejszości na różnych poziomach edukacji. Podkreślił wagę problemów, takich jak edukacja o mniejszościach czy instytucje kultury.
Kolejny prelegent, Bernard Gaida przestawił krótko sytuację mniejszości niemieckiej w Pol-sce po 1945 roku. Mimo wielkiej zmiany, jaka nastąpiła w stosunku do lat 1945–1989, gdy poza niewielkimi wyjątkami mniejszość niemiecka była w Polsce nieuznawana, wciąż istnieje konieczność poprawy jej obecnej sytuacji. „Patrząc na przepisy, to tutaj na kongresie są wśród nas przedstawiciele mniejszości, których sytuacja jest lepsza, są też takie, których sytuacja jest gorsza, dlatego staramy się polepszyć naszą sytuację we współpracy z rządem” – stwierdził Gaida.
W dalszej kolejności głos zabrali Aleksandra Oszmiańska-Pagett oraz dr Tomasz Wicher-kiewicz. Pierwsza referentka mówiła o Euro-pejskiej Karcie Języków Regionalnych i Mniej-szościowych w kontekście realizacji jej postulatów przez Polskę i zaleceń Komitetu Eksper-tów Rady Europy. Z kolei dr Wicherkiewicz opowiadał o zagrożonych językach mniejszościowych w Europie, a zwłaszcza w Polsce. Z jego prezentacji wynikało, że nawet teoretycznie „bezpieczne” języki, takie jak niemiecki w Polsce, mogą być zagrożone wyginięciem, jeśli nie stworzy się odpowiedniej atmosfery dla kultywowania ich znajomności.
Obrady pierwszego dnia kongresu zakończyła dyskusja panelowa, w której uczestni- czyli przedstawiciele mniejszości narodowych w Polsce i Europie. Mariola Abkowicz (mniejszość karaimska), Justyna Matkowska (mniejszość romska), Rafał Bartek (mniejszość niemiecka), Koloman Brenner (mniejszość niemiecka na Węgrzech) oraz Stefan Dudra (mniejszość łemkowska) mieli możność opowiedzieć delegatom FUEN o historii i sytuacji swoich mniejszości narodowych.
***
Drugi dzień kongresu poświęcony został sytuacji mniejszości narodowych w różnych krajach Europy. Referentami byli przedstawiciele samych mniejszości, jak też europejskich instytucji, które zajmują się tą kwestią.
Przedstawiciel niemieckiego MSZ, Joachim Bleicker podkreślił wyjątkowe znaczenie stosunków niemiecko-duńskich jako modelowych, jeśli chodzi o rozwiązania polityki dla mniejszości. Mówił jednak także o stosunkach polsko-niemieckich: „Mniejszość niemiecka w PRL była dyskryminowana, dziś pełni ważną rolę w promowaniu obrazu Niemiec w Polsce”.
W części seminaryjnej przedstawiono m.in. europejski projekt badawczy na temat mniejszości narodowych w Europie, a także stosunek tych mniejszości do problemu uchodźców.
Referat na temat sytuacji mniejszości w Pol-sce i Europie przedstawił współtwórca polskiej Ustawy o Mniejszościach, prof. Grzegorz Ja-nusz, zwracając uwagę, że w latach 90 XX w. dużo zrobiono dla europejskich mniejszości narodowych, lecz w pierwszej dekadzie drugiego tysiąclecia zaczęła być wyczuwalna niechęć wobec nich, co ma związek z przejmowaniem władzy przez partie populistyczne i nacjonalistyczne. Jak przyznał profesor, wiele kwestii spornych związanych z mniejszościami narodowymi wynika nierzadko z urzędniczej złośliwości albo chęci pokazania „kto tu rządzi”.
W ostatniej części seminaryjnej przedstawiciele europejskich mniejszości narodowych mogli przedstawić własne położenie w zamieszkiwanych przez nich krajach. Ich relacje były niezwykle zróżnicowane, od sytuacji wręcz wzorowych, jak np. sytuacja szkolnictwa mniejszości niemieckiej w Chorwacji, po nieuznawanie mniejszości czy przejawy ekstremalnej agresji np. w stosunku do Romów.
***
Podczas trzeciego dnia kongresu zebranie delegatów FUEN przyjęło rezolucję w sprawie zagrożonych języków europejskich, której podstawowym przesłaniem jest pilna potrzeba przeciwdziałania procesowi przyspieszonego wymierania i zaniku języków europejskich mniejszości poprzez wspieranie i podejmowanie działań ukierunkowanych na odnowienie tradycji przekazu języka w środowisku rodzinnym oraz na naukę zagrożonych języków w ramach systemu edukacji. Skuteczne działania na rzecz rewitalizacji lub odrodzenia języków powinny zyskać uwagę, wsparcie i uznanie międzynarodowych, krajowych i regionalnych instytucji i organizacji w celu stworzenia dalekosiężnych modeli zapobiegania asymilacji, zatracaniu lub wymieraniu języków kraju pochodzenia. Zarówno FUEN jak i ich europejscy partnerzy – instytucje i organizacje – opracują i wdrożą specjalny, uniwersalny i holistyczny program mający za zadanie wspomaganie tych społeczności, których rodzimy język i tożsamość językowa stoją w obliczu zagrożenia wymarciem lub asymilacją.
Słowa kluczowe:
organizacje mniejszości narodowych, FUEN, mniejszości narodowe, WrocławBibliografia
Bibliografia
Wykorzystano materiały ze strony www.vdg.pl Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 234PDF downloads: 40
Inne teksty tego samego autora
- Mariola Abkowicz, Co słychać? , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 3 (40) (2013)
- Mariola Abkowicz, Co słychać? , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 3 (36) (2012)
- Mariola Abkowicz, Kalendarium , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (9) (2004)
- Mariola Abkowicz, Do Waszych rąk , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 3 (28) (2010): Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów
- Mariola Abkowicz, Marto, tak trzymaj! , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 29 Nr 3 (60) (2018)
- Mariola Abkowicz, IV Festiwal Kalejdoskop Kultur, Wrocław, 16-26 czerwca 2011 r. , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (31) (2011)
- Mariola Abkowicz, Tamara z Tynfowiczów Firkowicz , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 28 Nr 1 (54) (2017)
- Mariola Abkowicz, Od redakcji , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 1 (18) (2008)
- Mariola Abkowicz, Od redakcji , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (19) (2008)
- Mariola Abkowicz, Co słychać? , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 26 Nr 1 (46) (2015)