Karaimistyka jako nieodłączny element turkologii w Wilnie
Abstrakt
The main aim of this article is to describe the role played of two Turkic communities residing in the territory of the Great Duchy of Lithuania from the 14th century onwards – the Karaims and the Tatars – in the appearance and development of oriental and Turkological studies in Vilnius. A short overview of the state of Oriental Studies in Vilnius, in particular in Vilnius University in the 18th–19th centuries, and its correlation with the local “Orient”, is given in the first part of the article. Most of the article focuses on the period between the two world wars, when Karaim and Tatar scholars, educationists and spiritual leaders took a very active role in investigating and popularising their own cultural heritage and Turkic culture in general. Through publications in magazines, the activities of societies and communities, an available pool of effective and skilled experts Karaim and Tatars courses emerged in Vilnius as an equivalent subject to traditional Oriental Studies and Turkology. Their achievements paved the way for the great resurgence in national identity and the revival academic research and teaching on Lithuania’s national heritage after it regained its independence in 1990. Research on the Oriental heritage of the Lithuanian Grand Duchy was out of the question during the Soviet period. Today when linguistic and cultural studies and research on Karaim and Tatar culture have become an important feature of Turkology, the Oriental studies programme in Vilnius constitutes a relevant part of professional academic life.
Słowa kluczowe:
Orient studies, Turcology, Karaims, Karaim studies, Karaim language, Tatars, Lithuania, Vilnius, Trakai, Poland, Vilnius university, Turks, period between the two World wars, revival, national identityBibliografia
Bibliografia
Bairašauskaitė, Tamara, Lietuvos totorių leidiniai ir spauda, „Žurnalisto žinynas”, Vilnius 1996, s. 86–95. Google Scholar
Baranowski Bohdan, Przyczynki do stosunków Karaimów polskich ze Wschodem muzułmańskim, „Myśl Karaimska”, 1937–1938, z. 12, s. 11–19 Google Scholar
Baskakov, N. A., A. Zajončkovskij, S. M. Šapšal (red.,) opr. N. A. Baskakow, A. Dubiński, Ch. F. Ishakowa, R. M. Iżbułatowa, K. Musajew, S. M. Szapszał, A. Zajączkowski, W. Zajączkowski, Karaimsko-russko-pol′skij slovar′Moskwa 1974. Google Scholar
Bendžius, A., Kubilius, J., Merkys, V. (red.), Vilniaus universiteto istorija 1803–1940, Vilnius 1977, s. 93. Google Scholar
Dubiński, Aleksander, Prace prof. Tadeusza Kowalskiego poświęcone kipczackim elementom etniczno-językowym. „Przegląd Orientalistyczny” 1978, nr 4 (108), s. 369–373. Google Scholar
Dubiński, Aleksander, Szymona Firkowicza twórczość literacka w języku karaimskim, [w:] Caraimica, Warszawa 1994, s. 201–210 (artykuł ukazał się pierwotnie w języku rosyjskim pt. Literaturnoe tvorčestvo Simona Firkoviča (na karaimskom jazyke) w miesięczniku Związku Pisarzy Litewskich „Vilnius” 1993, nr 8, Wilno, s. 126–133). Google Scholar
Emiroğlu, Özturk, Majda Tadeusz, Polska bibliografia turkologiczna, Warszawa 2012, s. 135–136. Google Scholar
Firkavičiūtė, Karina (red.), Čypčychlej učma Trochka. Lietuva karajlarnyn jyrlary. Į Trakus paukščiu plasnosiu. Lietuvos karaimų poezija, , Vilnius 1997. Google Scholar
Firkavičiūtė, Karina, Iš karaimų apeiginės tautosakos, „Tautosakos darbai”, 1992, I (VIII), s. 239–248; Google Scholar
Firkavičiūtė, Karina, Karaim minority in Lithuania: Recent research about ancient music, [w:] Manifold identities: studies on music and minorities, London 2004, s. 262–271; Google Scholar
Firkavičiūtė, Karina, Lithuanian Karaims. A multicultural musical minority, [w:] Ethnic relations and musical folklore. Vilnius 2002, s. 129–135; Google Scholar
Firkavičiūtė, Karina, Muzyka w kulturze karaimskiej, [w:] Karaimi, s. 73–91 i inne. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas (opr.) Karaj dińliliarniń jalbarmach jergialiari, , tom I Vilnius 1998, t. II Vilnius 1999. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas (opr.), 40 Šelomonun mašallary. Süleymanın meselleri. Patarlių knyga (Proverbia), Ankara 2000. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas (opr.), David bijnin machtav čozmachlary. Psalmės, Vilnius 1994. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas (opr.)Karaj koltchalary, , Vilnius 1993. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas (red.) Karaj jyrlary, Vilnius 1989. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas, Firkavičiūtė Karina, Maškevič Vlodimir (opr.)Karaj kalendary 2001–2051, , Vilnius 2001. Google Scholar
Firkovičius, Mykolas, Mień karajče ürianiam, Vilnius, 1996. Google Scholar
Firkowicz, Szymon (tł.) Joł kała iuśtiunia. Droga nad przepaścią w Czufut Kale, „Myśl Karaimska”, 1925, nr 2, s. 24. Google Scholar
Gąsiorowski, Stefan, Towarzystwo Miłośników Historii i Literatury Karaimskiej w Wilnie i jego członkowie w latach 1932–1939, [w:] Karaj kiuńliari. Dziedzictwo narodu karaimskiego we współczesnej Europie, red. M. Abkowicz, H. Jankowski, Wrocław 2004, s. 71–83. Google Scholar
Gini, Carlo, I caraimi di Polonia e di Lituania, „Genus”, t. II, nr 1–2, 1936, s. 22–24. Google Scholar
Jakubauskas, Adas, G. Sitdykov, S. Dumin, Lietuvos totoriai istorijoje ir kultūroje, Kaunas 2012, s. 103. Google Scholar
Józefowicz, Gabriel, Słownik polsko-karaimski w dialekcie trockim, Troki–Wilno–Warszawa–Wrocław–Gdańsk–Nashville 2008; Google Scholar
Juchniewicz, Szymon, Podręczny słownik polsko-karaimski, Wrocław 2008. Google Scholar
Kobeckaitė, Halina, Karaimų istorijos ir literatūros mylėtojų draugijos veikla Vilniuje 1932–1939 metais. Vilniaus kuiltūrinis gyvenimas. Draugijų reikšmė 1900–1945, Vilnius 2008, s. 77–85. Google Scholar
Kocaoglu, Timur, Firkovičius Mykolas, Karay. The Trakai Dialect. Languages of the World/Materials. 458. LINCOM EUROPA, 2006. Google Scholar
Kowalski, Tadeusz, Die Karaimische Texte im Dialekt von Troki, Kraków 1929, s. 293; Google Scholar
Kowalski, Tadeusz, Język karaimski, „Myśl Karaimska” 1926, z. 3, s. 3–7. Google Scholar
Kowalski, Tadeusz, Turecka monografia o Karaimach krymskich, „Myśl Karaimska”, 1929, t. II, z. 2, s. 1. Google Scholar
Lavrinovič, Mark, Русско-караимский словарь / Urus-Karaj sioźliugiu, Trakai 2012; Google Scholar
Majda T. (red.) Urzeczeni Orientem. Listy Ananiasza Zajączkowskiego do Tadeusza Kowalskiego 1925–1948, , Warszawa 2013. Google Scholar
Merkys, Vytautas, red. Vilniaus universiteto istorija. 1579–1803, , Vilnius 1976, s. 273 Google Scholar
Mienicki, R., Uniwersał z r. 1688 dla Karaimów trockich, „Myśl Karaimska”, 1937–1938, z. 12, s. 20–21; Google Scholar
Morelowski, Marian, Tkaniny ludowe karaimskie i sprawa pochodzenia Karaimów krymskich i polskich, „Myśl Karaimska”, 1932–1934, z. 10, s. 37–87 Google Scholar
Németh, Michał, Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość karaimskiej działalności kulturalnojęzykowej, [w:] Machul-Telus, B. (red.), Karaimi. Warszawa 2012, s. 53–72. Google Scholar
Od Redakcji, „Myśl Karaimska”, 1924, z. 1, s. 1. Google Scholar
Pawelec, Mariusz, Obecność tematyki karaimskiej w kulturze i nauce polskiej, [w:] Karaimi, red. B. Machul-Telus, Warszawa 2012, s. 111. Google Scholar
Pšibilskis, V., Karaimų tautos patriarchas. Hadżi Seraja Chanas Šapšalas. Pasišventęs tautai ir mokslui, Trakai 2011, s. 15–22. Google Scholar
Reychman, Jan, Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w., Warszawa 1972, passim. Google Scholar
Reychman, Jan, Tłumacze języków wschodnich w Polsce XVIII wieku, „Myśl Karaimska”, 1946–1947, Seria nowa, tom II, s. 66–78 i inne. Google Scholar
Šidlauskas, Algirdas, Istorija Vilniaus universitete. XVI a. pabaigoje – XIX a. pradzioje, Vilnius 1989, s. 112. Google Scholar
Slušinskaitė, M. ( red.) Seraya Szapszal’s Karaim Collection, Vilnius 2003; Hadżi Seraja Chanas Šapšalas pasišventęs tautai ir mokslui. Straipsnių rinkinys, red. H. Kobeckaitė, V. Poviliūnas, I. Senulienė, A. Zagreckaitė, Trakai 2011. Google Scholar
Szapszał, Seraja, Adam Mickiewicz w gościnie u Karaimów, „Myśl Karaimska”, 1934, z. 10, s. 1–10. Google Scholar
Szapszał, Seraja, Adam Mickiewicz w gościnie u Karaimów, „Myśl Karaimska”, 1934, z. 10, s. 1. Google Scholar
Szapszał, Seraja, Karaimi w służbie u chanów krymskich, „Myśl Karaimska”, 1929, t. I, z. I, s. 5–22. Google Scholar
Tyloch, Witold, Językoznawstwo orientalne w Polsce, „Przegląd Orientalistyczny”, 1978, 2 (106), s. 136. Zobacz też: J. Reychman, Próby organizacji orientalistyki polskiej w dobie mickiewiczowskiej, „Przegląd Orientalistyczny”, 1954, nr 3, s. 247–264. Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz (tł.) Adam Mickiewiczniń „Kyrym sonetłary”, „Karaj Awazy”, 1931, z. 1, s. 10-13, z. 2, s. 14–18. Google Scholar
Zajączkowski, Ananiasz, Sufiksy imienne i czasownikowe w języku zachodnio-karaimskim. Przyczynek do morfologii języków tureckich, Kraków 1932. Google Scholar
Мусаев, Кенесбай, Грамматика караимского языка, Моskwa 1964, s. 29; Język karaimski na uniwersytecie berlińskim. „Myśl Karaimska” 1931, t. II, z. III–IV, s. 71. Google Scholar
Autorzy
Halina Kobeckaitėhalina.kobeckaite@gmail.com
Lietuvos karaimų kultūros bendrija Litwa
Doktor filozofii, dziennikarka i tłumaczka, działaczka karaimskiej mniejszości narodowej, wieloletnia ambasador Litwy w Estonii, Turcji, Azerbejdżanie, Uzbekistanie i Finlandii. W latach 1988–1994 pełniła funkcję przewodniczącej Wspólnoty Kulturalnej Litewskich Karaimów (lit. Lietuvos karaimų kultūros bendrija). W latach 1992–1994 była przewodniczącą Towarzystwa Litewsko-Tureckiego (lit. Lietuvos–Turkijos draugija). Przekłada na język litewski utwory tureckie, polskie i rosyjskie, a przede wszystkim tłumaczy z języków środkowoazjatyckich: azerskiego, kazachskiego, uzbeckiego i turkmeńskiego.
Statystyki
Abstract views: 91PDF downloads: 107
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.
