@article{Dubińska_1999, title={Garść danych o Karaimach z Łucka}, volume={10}, url={https://czasopisma.karaimi.org/index.php/awazymyz/article/view/56}, DOI={10.33229/az.56}, abstractNote={<p>Gmina łucka, choć mniejsza od gmin w Trokach czy Haliczu, może się pochwalić nie mniej chlubnym rodowodem. Według tradycji jej początki sięgają czasów Księcia Witolda, który miał sprowadzić Karaimów na Wołyń. Z Łucka wywodziło się wielu uczonych Karaimów, jak na przykład Mordechaj Sułtański czy najsłynniejszy karaimski uczony Abraham Firkowicz. Łucka gmina karaimska dzieliła losy miasta – nie omijały jej różne nieszczęścia, najazdy wroga, pożary, epidemie. <br>I choć niewielka liczebnie, przetrwała jednak do XX wieku jako jedna z pięciu gmin karaimskich na terenach Polski i Litwy.</p> <table> <tbody> <tr> <td width="217"> </td> </tr> <tr> <td width="217"> <p><em>Karaimi z Łucka, ok. 1938</em></p> </td> </tr> </tbody> </table> <p> W 1939 roku gmina liczyła 60 osób. Miała swój cmentarz i położoną na brzegu Styru drewnianą kienesę. Wojna i zmiany, jakie po niej nastąpiły, nie oszczędziły łuckich Karaimów. Czterech mężczyzn zginęło: Leon Pilecki poległ na froncie karelo-fińskim, Selim Rudkowski i Józef Gołub zostali zamordowani przez bandy ukraińskie, Mojsiej Nowicki zginął w czasie bombardowania w Essen (Niemcy). Osiem osób emigrowało z Łucka, jedna rodzina została deportowana do Kazachstanu.</p> <p>2 lutego 1944 r. Niemcy opuszczają miasto, wkraczają wojska radzieckie, a wraz z nimi wojsko polskie. W lipcu odwiedza nas ku naszej wielkiej radości Mieczek – Józef Sulimowicz, Karaim z Halicza, który w 1941 roku był wzięty do Armii Czerwonej. Teraz jest już w polskim mundurze. W Łucku następuje mobilizacja mężczyzn do wojska. Dostają powołanie i zostają wcieleni do wojska polskiego Daniel Gołub (kawaleria) oraz Józef Nowicki (lotnictwo).</p> <p>5 kwietnia 1944 r. w Łucku smutna wiadomość – umiera Aleksander Mardkowicz, wybitny karaimski działacz, pisarz, poeta, założyciel “Karaj Awazy”, pisma w języku karaimskim, autor słownika “Karaj sez – bitigi. Słownik karaimski. Karaimisches wöterbuch”. Za pogrzebem na chłopskim wozie, pod gradem kul odprowadzamy zasłużonego członka naszej społeczności na cmentarz.</p> <p>Wkrótce miejscowa ludność zostaje poinformowana, że na mocy porozumień między Polską a ZSRR odbędzie się ewakuacja ludności polskiej i żydowskiej za Bug. O Karaimach umowa repatriacyjna nie wspomina.</p> <p>Pewnego dnia na Karaimszczyźnie zjawiają się dwaj panowie z PUR-u (Państwowego Urzędu Repatria-cyjnego), aby porozmawiać o dalszych losach Karaimów, lojalnych obywateli państwa polskiego. Proponują pomoc w repatriacji. Długie rozmowy, rozważania. Decyzja nie była łatwa. Nie wszyscy zdecydowali się na wyjazd. Pociągał za sobą opuszczenie domowych ognisk, rozstanie z kienesą i cmentarzem, których już nigdzie nie mieliśmy znaleźć.</p> <p>W końcu kilka rodzin zdecydowało się na wyjazd. Byli to Michał i Aleksandra Gołub, Maria Gołub, Marek Gołub, Stella Gołub, Sabina Gołub, Józef Kaliski, Rozalia Mardkowicz, Tamara Mardkowicz, Emanuel Nowicki, Sabina Nowicka, Dorota Nowicka, Anna Nowicka, Amalia Nowicka, Nazim Rudkowski, Tamara Rudkowska.</p> <p>Przed wyjazdem wszyscy razem odwiedziliśmy cmentarz, by pożegnać bliskich. Po raz ostatni zgromadziliśmy się na nabożeństwie w kienesie. 15 lipca 1945 roku jednym transportem wyjechaliśmy z Łucka i osiedliliśmy się w Opolu.</p> <table> <tbody> <tr> <td width="217"> </td> </tr> <tr> <td width="217"> <p><em>Orucz na cmentarzu w Łucku, ok. 1938</em></p> </td> </tr> </tbody> </table> <p>Dziś w Łucku nie ma już kienesy – spłonęła w pożarze w 1972 roku, a na miejscu, gdzie był cmentarz, wyrosła nowa dzielnica miasta. Zatarte zostały w Łucku ślady Karaimów, przez kilka wieków zaznaczających swą obecność na kresach Rzeczpospolitej. Dziś<a href="#_ftn1" name="_ftnref1">*</a> w Łucku mieszka już tylko jedna rodzina karaimska, rodzina Szymona Eszwowicza. Pan Szymon, ostatni łucki Karaim, pomimo swego sędziwego wieku, przybył latem 1989 roku do Trok, by wziąć udział  w zjeździe Karaimów.</p> <p>Wielu Karaimów, przybyłych z Łucka w czasie tej repatriacji, a także wcześniej, już nie żyje. Spoczywają w Warszawie na jedynym w Polsce karaimskim cmentarzu. Część wyjechała z Opola tam, gdzie były większe skupiska rodaków: do Warszawy, Wrocławia, na Wybrzeże. Obecnie mieszka w Polsce trzynaścioro Karaimów z Łucka.</p> <p> Gmina karaimska w Łucku – 1939 rok</p> <ol> <li class="show">Rebeka Bezikowicz z d. Kaliska</li> <li class="show">Stefania Bezikowicz</li> <li class="show">Sabina Bezikowicz</li> <li class="show">Anna Bezikowicz</li> <li class="show">Mikołaj Bezikowicz</li> <li class="show">Jakub Eszwowicz</li> <li class="show">Estera Eszwowicz z d. Turczyn</li> <li class="show">Szymon Eszwowicz</li> <li class="show">Maria Eszwowicz z d. Pilecka</li> <li class="show">Romuald Eszwowicz</li> <li class="show">Józef Eszwowicz</li> <li class="show">Aleksander Firkowicz ojciec</li> <li class="show">Rozalia Firkowicz z d. Pilecka</li> <li class="show">Aleksander Firkowicz</li> <li class="show">Eliasz Firkowicz</li> <li class="show">Michał Gołub</li> <li class="show">Aleksandra Gołub z d. Abrahamowicz</li> <li class="show">Aleksander Gołub</li> <li class="show">Daniel Gołub</li> <li class="show">Józef Gołub</li> <li class="show">Aleksander Gołub</li> <li class="show">Maria Gołub z d. Eszwowicz</li> <li class="show">Marek Gołub</li> <li class="show">Stella Gołub</li> <li class="show">Sabina Gołub</li> <li class="show">Aleksander Greczny</li> <li class="show">Józef Kaliski</li> <li class="show">Sabina Kapłanowska</li> <li class="show">Józef Łobanos – hazzan</li> <li class="show">Helena Łobanos z d. Ławrecka</li> <li class="show">Mikołaj Łokszynski</li> <li class="show">Aleksander Mardkowicz</li> <li class="show">Rozalia Mardkowicz z d. Sandomirska</li> <li class="show">Tamara Mardkowicz</li> <li class="show">Anatol Mardkowicz</li> <li class="show">Marek Mardkowicz</li> <li class="show">Aleksandra Mardkowicz</li> <li class="show">Dorota Nowicka z d. Sułtańska</li> <li class="show">Emanuel Nowicki</li> <li class="show">Sabina Nowicka z d. Abrahamowicz</li> <li class="show">Anna Nowicka</li> <li class="show">Józef Nowicki</li> <li class="show">Amalia Nowicka</li> <li class="show">Mojsiej Nowicki</li> <li class="show">Szymon Nowicki</li> <li class="show">Michał Nowicki</li> <li class="show">Sabina Nowicka z d. Eszwowicz</li> <li class="show">Halina Nowicka</li> <li class="show">Alina Robaczewska z d. Szpakowska</li> <li class="show">Eugeniusz Robaczewski</li> <li class="show">Julia Robaczewska</li> <li class="show">Romuald Robaczewski</li> <li class="show">Ananiasz Rojecki</li> <li class="show">Beniamin Rojecki</li> <li class="show">Leon Pilecki</li> <li class="show">Sara Pilecka z d. Leonowicz</li> <li class="show">Sergiusz Rudkowski</li> <li class="show">Tamara Rudkowska z d. Majewska</li> <li class="show">Selim Rudkowski</li> <li class="show">Nazim Rudkowski</li> <li class="show">Zachariasz Szpakowski</li> </ol> <p> </p> <p><a href="#_ftnref1" name="_ftn1">*</a> Niniejszy tekst był pisany w 1989 roku z zamiarem zamieszczenia go w numerze drugim pierwszej serii Awazymyz, numerze, który nigdy się nie ukazał.</p>}, number={2 (3)}, journal={Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów}, author={Dubińska, Anna}, year={1999}, month={lis.}, pages={9–11} }